CHICAGO – ILLINOIS : Javën e kaluar u realizua recitali i parë “AMA”, një projekt i ri i Shoqatës Shqiptaro-Amerikane “Uskana” me ideator dhe udhëheqës, Z.Afrim Shabani, shkruan në rrjetin social facebook(https://www.facebook.com/izenku?fref=ts) , kjo shoqatë. Sipas saj, kjo ishte një mbrëmje e paharrueshme për pjesmarrësit mbasi thuhet se pjesëmarrsit patën rastin të shijojnë muzikën shqiptare dhe klasike të interpretuar nga fëmijët që nga mosha 4-vjecare e deri ne gjimnaz. Zoti Ilir Zenku shkruan në faqen e tij të facbookut se”Fëmijet ishin të buzeqeshur gjatë gjithë kohës dhe ky kujtim i harëshëm është shpërblimi më i mirë për punën vullnetare të organizatorëve. Ky organizim kishte shumë vullnetarë dhe duke shpresuar të mos harrojmë dikend duam të falemderojme Sametin për punen si konferencier, Muki, Fatmiri dhe Arta për fotografitë, Fatmirin dhe Rushitin për shoqërimin dhe drejtimin në sallë të mysafirëve, Lirim dhe Tixhe Selimi për organizimin e koktejit me ushqime pas reciltalit, Emine dhe Arta për shpërndarjen e programit të recitalit, Bardhylin për pregaditjen, shtypjen dhe shpërndarjen e biletave, Mukin dhe Ilirin për certifikatat e fëmijëve dhe Eminen për buqetat e bukura me lule për fëmijët interpretues.”

Falemderojmë fëmijët, thuhet në këtë njoftim që kishin punuar të pregaditen për recitalin dhe prindërit për përkrahjen të fëmijëve dhe në vetë organizimin e recitalit.

Dhe së fundi falemderojmë vetë Afrimin i cili u bashkua si vullnetarë në kryesinë e shoqatës të ndihmojë për aktivitetet e shoqatës, mirëpo duke patur aq shumë për të dhënë shoqërisë për artin e kulturën shqiptare ai i dhuroi shoqatës këtë projekt të bukur që jemi të sigurtë që do vazhdojë të zhvillohet. Projekti AMA ka për synim të kthejmë vlerat tona artistike duke u kthyer drejt burimeve folklorike dhe në këtë mënyrë të mbrojë identitetin shqiptar te gjeneratat e reja e të zgjojmë kujtimet e vendlindjes te mërgimtarët. Duke shpresuar që të kemi sa më shpejtë recitale të tjera, më poshtë është edhe një herë përshkrimi i projektit dhe lista e interpretimeve nga programi i recitalit.

Në njoftimin e shkruar në rrjetin social facebook(https://www.facebook.com/izenku?fref=ts) theksohet se “ ”Idea për themelimin e një shfaqjeje kulturore artistike, të këtillë është një akt madhështor i një vullneti të fuqishëm për të sakrifikuar kohë e për të nxjerrë në pah atë që mirëfilli ka vlerë. Mu për këtë edhe emërimi i saj AMA plotësisht përfill dhe përmban synimin tonë, sepse fjala AMA në kuptimin e vet të parë do të thotë vendi ku nis një rrjedhë uji; figurativisht do të nënkuptonte fillin e folklorit dhe zhvillimin e tij brenda kornizave të amës së vet.”

Programi:

“Kaloresi i Nates”
Afrim dhe Fehim Shabani, piano duet

“Valle Shota”
Adem Hasani, daulle

“Gjyshes”
Bleona Imeri, vocal

“Uskana Boogie”
Timi Shabani, piano

“Kenga e Rexhes”
Agon Beluli, piano

“Ode to Joy”
“Daullet Malore”
Ariana Neziri, piano

“Valle Me Motive Shqipe”
Migena Ramadani, klarinete

“Vallja e Rugovës”
Ariana Saliu, piano

“Moj E Bukura, Morea”
Lisa Zenku, vokal

“Një Pasdite Vere”
“Minuet in F Major,” by Leopold Mozart
Vjosa Beluli, piano

“Per Se”
“Mountain King” by Edward Gried
Blerta Beluli, piano

“Sytë E Tu”
Agron Useini, violinë

“Ode to Joy” by Beethoven
Fehim Shabani dhe Blerta Beluli, piano duet

“Qysh ne Vegjli”
Laura Jusufi,piano
“Sonatina C Major” by Joseph Haydn

“Vjollcës,” melodi shqipe
“Ani Mori Nuse!” kenge popullore
“Halcyon”
Fitim Useini, violinë

“Valle Arbereshe”
“Cinematic Monochrome” by Naoko Ikeda
Elizabeta Baftiri, piano

Sipas tyre Recitali AMA i pari i këtij lloji dhi i këtij zhanrri në komunitet ka për qëllim ruajtjen e kësaj trashëgimie etno muzikore në hapësirat e një kontinenti shkrirës, ku shkrihen e janë shkrirë kultura popujsh edhe më të mëdhej se shqiptarët. Para së gjithash kjo do të ishte një sfidë shumëdimenzionale thonë ata duke nënvizuar se:

- shfaqja e elementit nostalgjik me atë që quhet gjenezë uskanase të këngës burimore, të asaj lirike me të cilën u rritëm dhe sot po e kuptojmë peshën e saj;
- ana studimore dhe ballafaqimi i vlerës në kontekstin krahasues me artin e popujve të tjerë;
- nxitja për të moderuar një lajtmotiv në sensin e përpjekjes të një verzioni publikut të gjërë amerikan;
- krijimi i një metodologjie të re pune që nënkupton instrumentim, orkestër, koreografi dhe solistë në kahje disiplinimi të shkopit dirigjues të një profesionisti;
- edukimi të një fryme të re nxënësish që kanë hedhur hapat e parë në kuptimin e kulturës muzikore, luajtjes në piano, formësimit të tyre në kuptimin e plotë të artit muzikor dhe transformimit në atë që është autentike, por larg tyre si të ishte e kohës së legjendave.

Afrim Shabani, organizatori i këtij Koncerti Recital të quajtur AMA me muzikë shqiptare klasike interpretuar nga fëmijët, shqiptarë të lindur në Amerikë, thotë se :”Të gjitha këto rrugë shpiejnë tek ajo që quhet AMA.” / B.SINA/

Pjesa II  Rusicat, Shëngjergji, Për të rënë shi në verë, sipas Gjergj Komninos/

nga MSC. Albert R. HABAZAJ/ Studiues/

RUSICAT: Rusicat është festë që bëhet 25 ditë pas Pashkëve. Këtë festë e bëjnë fëmijët e vegjël dhe gratë. Në këtë ditë, në  Polenë të Korçës, gratë formojnë grupe dhe mblidhen në një shtëpi. Aty shtien nga një shumë të vogël të hollash, me të cilat blejnë miell, gjalp, vaj, sheqer dhe të tjera sende që u duhen. Me këto bëjnë lakruar, revani, bakllava, bukëvale dhe të tjera ëmbëlsira që mund t’u pëlqejnë. Përpara se t’i hanë, do të heqin nga një copë për ta shpënë secila në shtëpin’ e vet, se e kanë për mirë, që të hanë dhe njerëzit e tjerë të familjes nga lakrori i rusicavet. Si i hanë këto, këndojnë e lozin valle gjithë ditën. Në këtë diotë fëmijët e vegjël, më shumë vajzat, ngrihen që në mëngjes, me qeska e me shporta në duar dhe venë nëpër shtëpit për të mbledhur miell, gjalp e vezë që të bëjnëdhe ato lakruar për rusicat. Kur venë nëpër shtëpitë, këndojnë këngën e rusicave. Pastaj si i mbledhin këto, i shpien në një familje; aty gatuajnë, e pastaj hanë drekë, duke kënduar e duke hedhur valle. Pas drake çdo grup vesh nga një vajzë të vogël sin use dhe e shëtit nëpër rrugët e katundit. Ndaj të perënduar të diellit dalin jashtë katundit, duke kënduar se do të venë të mbulojnë nënën e diellit. Atje, si rrëmihin me shat një gropë në formë varri, bëjnë fytyra njerëzish prej balte dhe i mbulojnë me dhè në gropat e hapura; pastaj mblidhen rreth gropës, duke vajtuar e duke thënë: “nëno, moj nëno, ardhi dielli e nuk të gjeti”. Pas kësaj ndajnë dhe misra të ziera pranë gropës përs shpirtin e nënës së diellit. Si mbarohet ceremonia, mblidhen së bashku grupet dhe vijnë duke kënduar në katund dhe shpërndahen nëpër shtëpit’ e tyre. Sipas Gjergj Komninos, në Pogradec në këtë ditë këndohet kënga e rusicave, që në librin e Institutit të Shkencave “Këngë popullore lirike”, Tiranë, 1955, ka nr. 35

SHËNGJERGJI: Në rrethet e Korçës, duke gdhirë dita 23 Prill, ditën e Shëngjergjit, të vegjël e të mëdhenj ngrihen herët që të mos i zerë dielli në gjumë e dalin jashtë katundit, ku gjejnë shelgje me gjethe; këputin nga një degë dhe e mbështjellin pas brezit, duke besuar se, kur të prashiten misrat, nuk kanë dhembje mezi; sjellin dhe disa degë të tjera në shtëpi e duke i thurur kurorë i venë rreth tundësit që të jet’ i ftohët bulmeti, kur të mblidhet në verë; u vënë nga një kurorë të gjitha enëvet të bulmetit dhe të ujit. Gjithë ditën mblidhen grumbuj nëpër lagjet dhe peshohen. Në Polenë, ditën e Shëngjergjit, gratë ngrihen që në mëngjes shpejt, marrin enët dhe venë të mbushin ujë. Kur kthehen, u vënë enëvet nga një degëzë shelgu. Shumë të tjerë dalin e shëtisin dhe ku gjejnë ndonjë shelg a plep marrin degëza dhe i vënë në krye edhe në mes. Në Drenovë venë e varen nëpër thanë që të jenë të shëndoshë e të kuq si ajo. Çdo shtëpi do të therë  gjëkafshë: këndes, shqerë a tjatër gjë. Këtë ditë marrin zile dhe dalin  eshëtitin shtëpi më shtëpi o kopësht më kopësht që të trëmbin krimbat që të mos hanë pemët e lulet. Në Tiranë, në këtë ditë, këndohet kënga nr. 36, sipas librit të vjetyër të Komninos, që kemi marrë si burim referimi për njësitë folkorike. Kënga nr. 13, shih f. 270, sipas këtij teksti: “Llazoret ke dera,/ dil se po vjen vera!/ Llaxore, llaxoricka,/Due venë qi t’ban lariska./ po s’ma dhe,/Ka qori/ Të shkoftë plori;/ Ka carani/ T’ shkoftë shegani!” këndohet prej shpatarakëve ditën e Pashkëve e të Shëngjergjit. Pikërisht kjo njësi folklorike është regjistruar në Shëngjergj të malësisë së Tiranës.

PËR TË RËNË SHI NË VERË: Kur bën thatësir’ e madhe në verë të rinjtë bëjnë “dordolec”; veshin një shokun  e tyre me fier e venë me ‘të në shtëpi e këndojnë. Në këtë kohë del nga shtëpia, i hudh dordolecit një qyp ujë në kokët dhe i gostit djemtë me vezë e të holla. Këndojnë këngën nr. 19, shih f. 272, në librin e cituar, sipas këtij teksti: “Dordolec, bjerna shi/ Të na bëhet misri i ri,/ Misri i ri sa trari,/ Të na mbushet hambari”. Kënga nr. 32, f.275, sipas këtij teksti: “Mâ sa i dhemb gjâ caracit,/ Nj’aqi më dhimbt mu;/ O carac, e im vlla,/ Vlla s’të kam e vlla do t’zâj,/ Ethet e mia ty do t’i laj./ O mal i Dajtit,/ Më marsh të ligat e shtatit!/  O mal i zi,/ Më jep shëndet e fuqi!/ O zogu fluturac,/ Marrç të ligat e fukarasë!/ O zogu i zi,/ Marrç të ligat e djalit të ri!” ëshët regjistruar në malësitë e Tiranës dhe, sipas banorëve, janë fjalë thonë plakat, kur yshtin fëmijët.

SHËNIM:  vijon numrat e ardhshëm të “DIELLIT” do të paraqesim fjalorthin e duhur, shënime rreth disa këngëve, gjithë tekstet e këngëve rituale për Ditën e Verës, Llazoret, Kolendrat, vitin e ri etj., si dhe festa të tjera të motmotit,sipas interpretimeve nga studiuesit bashkëkohorë

*) Master Shkencor për Etnologji dhe Folklor, Qendra e Studimeve Albanologjike, Tiranë.

Drejtor i Bibliotekës Qendrore “Nermin Vlora Falaschi”,

Universiteti i “Ismail Qemali”, Vlorë, Albania.

Nga Gezim Kabashi/Në kuadër të 100 vjetorit të Principatës europiane Shqiptare të krijuar nga Konferenca e Londrës dhe të drejtuar nga Princ Wilhelm Zu Wied, Universiteti “Aleksandër Moisiu” në bashkëpunim me Akademinë e Shkencave të Shqipërisë dhe Kosovës, me Universitetin e Tiranës, Prishtinës dhe të Tetovës, si dhe me Qendrën e Studimeve Albanologjike organizoi sot në Durrës Konferencën Ndërkombëtare Shkencore me temë “100 vjet nga Principata evropiane e Shqipërisë”.

Rektori i universtetit Mit’hat Mema falenderoi pjesëmarrësit dhe nënvizoi se referimet e historianëve ndër më të mirat në vend do të jenë të lira dhe pa ndikime zyrtare. Sipas rektorit Mema materialet e kësaj Konference do të publikohen në një botim të veçantë. Ambasadori i Gjermanisë në Tiranë, Helmut Hofman përgëzoi organizatorët për këtë konferencë e para e këtij lloji në këto 100 vjet. Ai shtoi se marrëdhëniet në rajon kanë ndryshuar katërcipërisht. Sipas z. Hofman, në Bashkimin Eropian nuk është e rëndësishmë madhësia dhe potenca e një shteti, por të gjitha vendimet merren mbi bazën e barazisë mes anëtarëve.
Vlerësimet më të mira dha për konferencën zëvëndësministrja e Arsimit, Nora Malaj, sipas së cilës bashkëpunimi mes disa institucioneve shkencore dhe universitare do të shërbejë si një model i mirë edhe në të ardhmen.Në konferencë marrin pjesë studiues të njohur të historisë, të çështjeve juridike, të Shkencave Politike, të Marrëdhënieve Ndërkombëtare dhe të fushave të tjera. Mes tyre spikasin emrat e historianëve anëtarë të Akademisë së Shkencave, Beqir Meta e Mariglen Verli, studiuesve të njohur të historisë shqiptare, Valentina Duka, Ksenofon Krisafi, Fatmira Rama, Martin Berishaj, Romeo Gurakuqi, Ledia Dushku, Jani Sota, Afrim Krasniqi, etj.

Tematika kryesore e referimeve lidhet me tiparet kryesore të Principatës së vitit 1914, princin dhe pozitën e tij kushtetuese dhe politike, raportet e shtetit shqiptar me fuqitë politike të kohës dhe me vendet fqinje, rolin e faktorit të brendshëm shqiptar në ecurinë dhe zhvillimet brenda Principatës, dokumentet arkivore të disa kancelarive kryesore evropiane mbi Princin dhe Principatën, bilancin e gjashtë muajve të mbretërimit të Wied, si dhe rolin e Durrësit si kryeqendër të Principatës.
Në mjediset e universitetit u hap edhe një ekspozitë e veçantë historike fotografike e organizuar nga Arkivi Qendror i Shtetit, Tiranë

Ne Foto:Konferenca nderkombetare shkencore 100 vjet nga principata evropiane e Shqiperise

 Nënë Terezën e pengon ligji i vendit të saj/

 Nga Donika OMARI/

Po këmbëngulet gjithnjë e më shumë për të pasur në shtypin tonë një informacion më të plotë, sidomos për ngjarjet e rëndësishme. Dhe një ngjarje e shënuar e vitit që shkoi qe ardhja e Nënë Terezës në Shqipëri dhe dekorimi i saj me rastin e 80-vjetorit me Urdhrin “Naim Frashëri”.Në shtyp u njoftua për vizitat e takimet e Nënë Terezës,për ceremoninë e dekorimit, por nuk u pa e nevojshme të riprodhohej fjala e saj e përshëndetjes, një fjalë e shkurtër,por plot domethënie njerëzore, dhe ku, ndër të tjera, ajo bëri kërkesën për të hapur një shtëpi bamirësie në Shqipëri.

Jo më kot ajo rikujtoi se ka hapur shtëpi të tilla në të gjitha vendet, duke përmendur veçan vendet fqinje me ne.

Jo më kot theksoi vajtjen madje edhe në Kubë. Jo më kot njoftoi se i kish sjellë motrat mu këtu pranë nesh e po prisnin në Romë lejen për të filluar menjëherë nga puna.

Të gjitha këto argumente të diktuara nga dëshira dhe energjia e saj e pashtershme për të qenë e dobishme e për të shërbyer, me sa duket nuk vlejtën që të merrte një përgjigje pozitive.

Ndoshta mendohet se kërkesa e saj është e parakohshme, se duhet të miratohen më parë dekrete e ligje të caktuara.

Sidoqoftë, si qytetarë, kemi të drejtë të dimë lidhur me këtë dhe të shprehim mendimin tonë. Dhe le të kemi parasysh se një gruaje kaq heroike si Nënë Tereza nuk i mohohet gjë dhe nuk bën t’ia thyejë zemrën tamam vendi i saj.

(Rilindja Demokratike 12.01.1991)

 Libri më i fundit për Nënë Terezën

Gjendesha në kolegjin e përkthyesve të Proçidës duke punuar për përkthimin e një romani të E.Morantes, kur miku im proçidan, profesor Paskuale Lubrano, më propozoi të bëja prezantimin e librit “Tereza e Kalkutës. Lapsi i Zotit”, të gazetares së njohur italiane Franka Xambonini, që sapo ishte botuar në Itali. Por, ç’t’u thoja dëgjuesve, kur vepra tërheqëse e Xamboninit është aq e qartë, e pasur dhe e thjeshtë njëkohësisht?

Për këtë më ndihmoi vetë autorja, që thotë në parathënie se nuk ka pasur për qëllim të shkruajë një biografi. Ajo rrëfen disa ngjarje me Nënë Terezën, dhe vetëm ato që i ka jetuar vetë ose që i janë rrëfyer prej atyre që i kanë jetuar vetë.

Atëherë pse të mos i përmbahesha edhe unë këtij kriteri,meqenëse kisha patur rastin të kisha ndjerë personalisht joshjen e pranisë e të fjalës së Nënë Terezës? Kështu, pasi vura në dukje vlerat e librit, vlerat me shumë përmasa të figurës që trajton dhe ërfundimin fatbardhë të punës së ndërmarrë nga autorja, fola për ardhjen e Nënë Terezës para afro dy vjetësh në Shqipëri me rastin e dhënies së çmimit të Republikës. Qëndrimi i qeverisë shqiptare në këtë rast ishte paradoksal: e dekoronte për të vlerësuar Veprën e saj, dhe, nga ana tjetër, nuk pranonte hapjen e shtëpive të bamirësisë në Shqipëri. Në ceremoninë e organizuar me këtë rast, Nënë Tereza, në fjalën e falënderimit, bëri edhe një përpjekje të fundit për t’ia arritur qëllimit të saj të vërtetë të ardhjes në Shqipëri. “Kam qenë kudo e më kanë pranuar. Kam hapur shtëpi të Karitasit kudo në botë, edhe në vendet rreth e rrotull Shqipërisë, në Jugosllavi, Greqi, Rumani. F.Kastroja, kur mori vesh se përse doja të shkoja në vendin e tij, më tha: “Eja”. Ia bëra kërkesën time Presidentit, ia bëra zonjës Hoxha, të pranishme këtu, tani po ju drejtohem ju në këtë sallë, duke ju lutur të më ndihmoni të realizoj projektin tim. Motrat janë në Romë gati për të ardhur dhe presin vetëm një fjalë timen”, - këto qenë pak a shumë fjalët e saj. Gjithçka qe e kotë. Një shtet që e kishte dhunuar aq herë Kushtetutën, në këtë rast tregohej tepër skrupuloz për t’iu përmbajtur, duke iu përgjigjur Nënë Terezës se shtëpitë e bamirësisë mund të hapeshin në Shqipëri vetëm pas miratimit të një kushtetute të re.

Duke qenë e pranishme në këtë ceremoni, pata rastin të vërej këmbënguljen e njohur të Nënë Terezës, që nuk e humbiste shpresën për të nxjerrë një “po” edhe nga shkretëtira.

Thirrja e saj na drejtohej të gjithëve dhe secilit veç e veç, pra edhe mua. Doja shumë të ngrihesha e ta përkrahja kërkesën e saj. Por s’pata guxim. Megjithatë, një ndjenjë keqardhjeje, që s’më linte të qetë, më nxiti ndonjë ditë më pas, mendimin për një peticion drejtuar qeverisë në përkrahje të kërkesës së Nënë Terezës. Në shtëpinë botuese “Naim Frashëri”, ku punoja, munda të mblidhja 20 firma.

U përpoqa të mbledh nga institucione të tjera. Por askush nuk firmoste. “A e di se Nënë Tereza është një e dërguar e Vatikanit?”, më tha një i njohur. “A e di se ajo grua s’kërkon tjetër veç të na ndihmojë?”, iu përgjigja. Pastaj shkrova një artikull të shkurtër në RD që sapo kishte nisur të dalë.

Ndërkohë, ngjarjet, të shtyra nga lëvizja çlirimtare demokratike kundër diktaturës u rrokullisën me shpejtësi. Dhe kështu Nënë Tereza mundi ta hapë shtëpinë e saj të parë në atdheun e vet katër muaj pas atij 4 nëntori të 1990-s, që kishte dashur t’ia zhgënjente shpresat, dhe, sidoqoftë,para miratimit të kushtetutës së re.

Kur lexon për jetën dhe veprën e Terezës së Kalkutës, nuk mund të mos mendosh për rrënjët e saj shqiptare. Ajo i përket një populli që historikisht ka qenë fatkeq: truall i favorshëm ky për lindjen e një vokacioni që të bën të ndiesh vuajtjen e të tjerëve. Premtimi i bërë Zotit dhe të varfërve të saj se s’do t’i tradhëtojë kurrë, është për Gonxhe Bojaxhiun besa e dhënë njëherë e mirë. Një nga nyjet e ligjit të mikpritjes në Kanunin e Maleve është: Shtëpia është e Zotit dhe e mikut. Dhe Nënë Tereza thotë me kënaqësi se s’ka qenë kurrë e detyruar të lërë jashtë asnjë nga ata që i kanë trokitur në derë. Edhe me fjalët e saj të kursyera të kujton temperamentin e shqiptarëve, që dihet se janë njerëz të heshtur.

Ndërkaq, cilësitë e saj mund të të sjellin në mend edhe të meta tonat, të shndërruara tek ajo në virtyte. Në zonat ku izolimi ka qenë më i madh, nuk është se shqiptarët nuk janë kokëfortë. Ndërsa Nënë Tereza është këmbëngulëse,“kokëfortë” vetëm për ata që s’duan të kuptojnë arsyet e saj të diktuara nga misioni që i ka vënë vetes: të jetë çdo çast në shërbim të më nevojtarëve mes njerëzve.

Në librin e saj Xambonini e ndjek figurën e imët e të kërrusur, të famshme në botë, kudo ku ajo është shfaqur, në Indi, Amerikë, Romë, Oslo, Londër, Tiranë… Por e gjurmon hap pas hapi sidomos në sheshin e saj të betejës, në Kalkutë.

Atje filloi revolucionin e saj, duke ngritur nga një trotuar i Kalkutës një njeri që po vdiste në mjerimin më të madh. Veprim i thjeshtë, por që pati vlerën e një zbulimi.

Ndiejmë në libër intuitën e thellë të Nënë Terezës, e cila kap me një qartësi të habitshme kuptimin e fshehtë të gjërave. E pajisur me “mençurinë më të lartë, atë të zemrës”, kupton thelbësoren dhe e shpreh me fjalë thelbësore. Libri është i pasur me sentenca të saj: Vetëm duke e harruar vetveten e gjejmë prapë. Varfëria është liri. Kisha jemi ne: Unë dhe ti.

Meqë i njeh mirë kufizimet e njeriut, këmbëngul për të qenë besnikë në gjërat e vogla. Ngaqë i di mirë dobësitë njerëzore pikas madje edhe në dëshirën e lindur për të bukurën, një kurth për shpirtin. Sepse zgjon zilinë, lakminë, mosdurimin e shëmtisë fizike të tjetrit, neverinë për shformimet e tij të jashtme. Atëherë ajo vetë bëhet e skajshme: në trupin e në shtëpitë e saj pranon vetëm veshjet dhe orenditë më të thjeshta, ato të domosdoshmet. Për të, bukuria duhet të jetë vetëm e brendshme, prandaj deklaron për lebrozët e saj: Janë të bukur…

Duke shkruar këto radhë jam rrekur të shlyej paksa detyrimin që ndiej ndaj kësaj shqiptareje e cila na sjell një mësim kaq të madh me shembullin e saj. Do të vazhdoj ta shlyej këtë detyrim kur të kem përkthyer e botuar për lexuesin tonë librin “Tereza e Kalkutës. Lapsi i Zotit”1.

(Republika, 27.08.1992)

1. Libri u përkthye dhe u botua dy vjet më vonë nga shtëpia botuese “Elena Gjika”.

 Botimi trevëllimësh, i veprave të përkthyera të Hoxhë Hasan Tahsinit, në duar të lexuesve tanë/

Nga: Prof. Dr. Hektor Veshi/

1.Për shumë shqiptarë emri i dijetarit tonë, Hoxha Hasan Tahsini (1811-1881)  vetëm është dëgjuar. Shumëkush  di edhe se ai ka qënë prorektori i parë i Universitetit të Stambollit, kryeqytet i ish-perandorisë turke, në messhekullin e 19-të. Natyrisht, është ndjerë krenar. Por në sistemet shoqërore, që u këmbyen në Shqipëri pas shpalljes së saj shtet i pavarur (1912), njohja e vlerave të trashëguara kombëtare ose ishte e mangët  (deri  më 1939) ose edhe u krijuan rreth tyre mendime negative: fetë – terrene obskurantiste dhe personat fetarë në krye të tyre, kundërshtarë të regjimit komunist etj etj.

Por nga të gjithë ata personalitete, emri i Hoxha Tahsinit nuk u përlye dot. Mund të mos dihej sa duhej për të, por emri i tij mbeti në kujtesën e brezave i pastër, si bora e majëmaleve të larta, ku edhe alpinistët nuk shkelin. Kurse në  rrethin e njerëzve të gjakut të tij , edhe mbi një shekull pas vdekjes (1881), në fshatin Ninat, në veri të Çamërisë shqiptare, në jug të Shqipërisë shtetërore,  mbetej gjithnjë i gjallë, siç e kishin njohur bashkëkohësit: i urtë, i ditur, rrezëllitës në çdo pikëpamje. Kur zihej në gojë ai, te fëmijët ndizej një dritë adhurimi, sa ëndrra e tyre më e madhe ishte, si e si të rriteshin sa më shpejt dhe ta ndiqnin rrugën e tij, mundësisht të shkelnin gurët, ku kishte ecur këmba e tij.

Njëri prej fëmijëve të tillë, tani grua e pjekur, që çau shumë pengesa për ta “takuar” të adhuruarin e madh të fisit, yllin e diturisë së popullatës çame, Hoxha Tahsinin, është zonja Manushaqe Halili. Përbëjnë rrëfenja të gjata ndodhitë e jetës së saj, gjatë udhëtimeve vetjake për në Stamboll, në kërkim të varrit, shtëpisë ku jetoi dhe të veprave që shkroi e botoi, shqiptari i adhuruar Hoxha Tahsini. Kurse vlerësimin e gjithëçkaje, që ka të bëjë me të e vërteton edhe fakti se, siç thotë e shkruan vetë diku në librat e botuara, një cope letër e grisur  nga origjinali i njerës prej veprave të Tahsinit gjatë fotokopjimit, diku në bibliotekat e Stambollit, ajo e mori, e mbështolli dhe e ruan si gjë të shtrënjtë në çantën e vet. Është copëz letre, besnike e diturisë së Hoxha Tahsinit, që e ruajti sa i takon mënçurinë e tij, për mbi një shekull… Me këtë përkushtim, pa kursyer asgjë nga vetja, lodhje, shpenzime, takime e njohje me specialistë e gjuhëtarë të fushave të ndryshme, si dhe zgjedhjen e botuesit (SHB “Onufri”), ajo ka arritur t’ua paraqesë lexuesve veprën (vandak) trivëllimëshe, një thesar diturie dhe model realizimi teknik tipografik  e libërlidhjeje, që nderon çdo lexues, kur e merr në dorë dhe, më tej, e lumturon, kur i lexon.

2.

Po cila është përmbajtja e tre librave- vepra e botuar? Libri i parë, pas vlerësimeve për shkencëtarin Hoxha Tahsin nga autorë bashkëkohorë, si Sami Frashëri ose botues të tij, parathënies  së thekshme të studjuesit Moikom Zeqo dhe   mendimeve hyrëse të zonjës Manushaqe Halili, me titullin “Hoxha Tahsini: Frymëzimi, krenaria dhe përkushtimi im”, vijon me veprat: “Historia e qënies ose e krijimit”;  “Sekretet e ujit dhe ajrit” dhe mbyllet me “Psikologjia”, gjithësej 212 faqe.

Libri i dytë, me 349 faqe, plotësohet me lëndë të përkthyera nga dy numra të revistës “Mexhmua-I Ulum” (Revista shkencore), ku paraqet interes “Rregullorja për botimet e zakonshme” dhe, sidomos, afër 22 bisedat për probleme me shumë interes për kohën e tij, por edhe për ne sot, jo vetëm thjesht për njohje.

Gjithashtu, me interes është edhe tema “Përparimi i arsimit, historia, klasifikimi dhe frytet e shkencave”.

Edhe në librin e tretë, me 275 faqqe, vazhdon lënda e revistës shkencore, deri te nr.7 i saj dhe vijon me “Historia e shkurtër e astronomis”.Aty i lihet vend më vete metodologjisë së Keplerit dhe temës “Gravitacioni dhe pesha e përgjithshme”.

Me aq sa kemi mundur të kuptojmë, nga leximi i këtyre veprave, mendojmë se karakterizohen nga saktësia shkencore, gjuha e qartë ose lakonike. Kur autorit i duhet të paraqesë teori të vështira ose kundërvenie te argumentuara, u lë  vend mendimeve përparimtare, nga shkencëtarë dhe zyrtarë të vendeve të përparuara, por edhe  konservatorëve.

Për vlerat e padiskutueshme intelektuale dhe shkencore të Hoxha Tahsinit kanë shkruar mjaft personalitete të kohës, bashkatdhetarë ose me origjinë nga Shqipëria, si dhe të tjerë, jashtë Turqisë. Kështu, Sami Frashëri (i dituri-“ Shemshedin Samiu”!) ka shkruar:”Hoxha Tahsini ishte nga ata njerëz të mëdhenj, që rrallë nxjerrin shekujt dhe epokat”. Poeti  i shquar turk, Abdul Hak Hamidi, ish-nxënës i tij, ka shkruar për Hoxha Tahsinin: “Ishte vëzhgues dhe shkencëtar shumë i ditur, ishte thesar i njohurive shkencore, ndoshta, një botë e tërë dijesh; ishte filozof, letrar,  vjershëtar, i zoti  t’i përgjigjej çdo pyetjeje…”.  Kurse Riza Teufiku, filozof turk me origjinë shqiptare, ka thënë se “I ndjeri ishte mësuesi i shumë njerëzve të mëdhenj”. Për këto arsye “Emri dhe fama e njeriut të madh e të virtytshëm,- shkruan, ndër të tjera, ish-nxënësi dhe botuesi i veprave të tij, Nadiri Fevzi, -nuk u përhap vetëm në Stambollin romantik, por edhe në Europë”.

Pasi  është njohur më në thellësi me veprat teorike të shkencëtarit emërmadh, studjuesii dhe enciklopediku i sotëm shqiptar, Moikom Zeqo, e ka titulluar parathënien e krejt botimit, ”Hoxha Tahsini, profili shqiptar i ndritur i shekujve”.  Tani, kur mund ta marrë vetë në dorë çdo lexues  këtë thesar të dijes, le ta gjykojë vetë sa të drejtë kanë pasur ata burra bashkëkohës  të korifeut me mantel fetari dhe, sidomos, sa i shërbejnë edhe sot vendlindjes dijet e tij të thella, të gjera, nga shumë fusha, përfshirë edhe letërsinë. Jam i isigurtë se lexuesit e sotëm do t’iu mbeten mirënjohës një numri të madh ndihmetarësh, në  të gjithë proceset e përpunimit të lëndës, nga përkthimet e deri në botim. Pra, meritojnë falënderime të gjithë. Personalisht, jam enthusiast për këtë botim, pasi plotësohet një boshllëk i madh në “panteonin” e njerëzve tanë të dijes,  rragullohet një padrejtësi e zgjatur në kohë, ndaj atij personaliteti. Por është edhe një model  i shfaqjes së atdhetarisë nga një zonjë, i denjë për t’u ndjekur për shërimin e mjaft plagëve të sotme ose të bartura nga e kaluara. Unë, do ta shprehja entusiazmin qytetar: Mirëse erdhe në gjirin tonë,  Hoxha Hasan Tahsini i pavdekshëm, përmes dritës së diturisë së madhe, që nuk shvleftësohet dot nga koha, në rrjedhën e saj të pafundme!Ne Foto: Hoxha Hasan Tahsini (1811-1881)

Tiranë, mars  2014 

Gazetar, mësues, krijues e veprimtar i mirëfilltë/

Me një energji, elan, vullnet e dëshirë për punë, ky intelektual me sukses po udhëheq kanalin shqip të radios, TV-së dhe gazetën “ Dituria”, pastaj QKSH “ Migjeni” me anë të të cilave komuniteti i këtushëm shqiptar po informohet për gjithçka e për shumëçka në interes të tyre si dhe po organizohen aktivitete të shumta kulturore, letrare e sportive.- Është anëtar i Shoqatës së Shkrimtarëve të Suedisë dhe anëtar i Kryesisë të asaj shqiptare “Papa Klementi XI Albani”.- Deri me tash ka botuar 16 libra të zhanreve të ndryshme

Nga XHAVIT ÇITAKU/

Në karvanet e gjata  shqiptare që ia kishin mësyer shteteve në kontinente të ndryshme të botës për shkak të dhunës që shkaktonte regjimi fashist serb, kishte edhe shumë intelektual të fushave të ndryshme, të cilët më pastaj pas marrjes së lejeqendrimit  me dijen dhe kapacitet e tyre të larta prej  ekspertëve  të mirëfilltë kanë dëshmuar e po dëshmojnë  bindshëm se edhe pjesëtarët e këtij komuniteti kanë potencial të fuqishëm për të hap rrugën e perspektivës dhe të prosperitetit të shumë mjediseve punonjëse ku ata janë të kyqur. Me një fjalë, tashmë ekspertët shqiptarë në shumë fusha kanë bërë emër dhe se fjala e tyre është vendimtare për shumë çështje e projekte madhore e të rëndësishme në ato ambiente ku ata janë të punësuar. Kësisoj kontributi i tyre intelektual me admirim flitet në opinionin publik dhe shkruhet shumë në mediat e shkruara e elektronike.

Në mesin e këtyre njerëzve radhitet edhe intelektuali i shquar Sokol Demaku, i cili me sukses ka bërë të mundshëm një informim të plotë për gjithçka  që ndodh në vendlindje, në Shqipëri dhe në të gjitha trojet etnike shqiptare, në organizimin e shumë aktiviteteve kulturore, letrare, sportive, të hapjes së ekspozitave të zhanreve të ndryshme si dhe të mbajtjes së kontakteve të përhershme me personalitete të shquara të pendës dhe dijes në mbarë hapësirën shqiptare.  Veprat e tij, mendimi, projektet e programet dhe fjala e mençur të prezantuara në çdo takim me përfaqësuesit e organeve dhe institucioneve komunale dhe të nivelit qendror, ishin vendimtare për të dhënë dritën jeshile , përkatësisht për të plotësuar pothuajse në plotni të gjitha kërkesat e arsyeshme të komunitetit  shqiptar që jeton me vite në komunën e Borosit të Suedisë. Është si një sihariq personal që veprimet  e tij të jenë gjithnjë frymëzuese, por edhe shembull intelektual dhe udhërrëfyes për të tjerët.

Sokoli në këtë shtet skandinav erdhi në vitin 1999. Kishte studiuar në Fakultetin Filozofik- Dega e gjuhës dhe Letërsisë Shqipe në Universitetin e Prishtinës. I etur për dije dhe i nisur nga ndjenja dhe vendosshmëria se mosha kurrë nuk është përcaktuese për realizimin e qëllimeve madhore, përkatësisht të ngritjes së dijes nëpërmjet të arsimit të lartë shkollor, ishte një frymë, forcë e princip që e inspiroj këtë njeri që ta kryej edhe një fakultet dhe atë në gjuhë të huaj që kurrë më parë nuk e kishte dëgjuar fizikisht. Kështu, ai  troket në dyert e Universitetit të njohur të Geteborgut dhe regjistron një fushë krejt tjetërfare , që dallon si “ nata me ditë”nga ajo e gjuhës dhe letërsisë shqipe – matematikën të cilën e mbaron në afatin rekord, përkatësisht në vitin 2009. Me marrjen e diplomës në këtë fushë ekzakte fillon punën në shkollën fillore “ Fjerdinskolan” në Boros, në ciklin e lartë,një qytet që shtrihet afro 60 kilometra në lindje të Geteborgut, që është qendra kryesore e prodhimit të tekstilit në Skandinavi. Me shembullin e një edukatori të shkëlqyeshëm, të një kolegu bashkëpunues në çdo kohë dhe të një aktivisti të dalluar në punë me nxënësit, ka bër që ky mësimdhënës shqiptar të jetë shumë i respektuar në këtë mjedis shkollor. Një vit e gjysmë ka punuar edhe si gazetar në gazetën “ Wimerby Tidningen”. Është duke magjistruar në drejtimin e udhëheqësit- prijësit në fushën e arsimit dhe pritet që diplomën  e këtij rangu akademik ta fitoj vitin e ardhshëm.

Aktivitet jashtëzakonisht përmbajtësor i QKSH “ Migjeni”

I prirë të befasoj gjithnjë për të mirë komunitetin shqiptar Sokoli me disa bashkatdhetarë  tjerë në mars të vitit 2007 në qytetin e Borosit formoj QKSH “ Migjeni” e cila është bërë bartëse kryesore e zhvillimit dhe organizimit të shumë aktiviteteve të rëndësishme që janë të lidhura kryesisht me ruajtjen e traditës, zakoneve, kulturës e historisë kombëtare si dhe kultivimin e gjuhës amtare si një obligim moral e atdhetar. Pos përkujtimit të të gjitha datave të rëndësishme kombëtare, kjo shoqatë një rëndësi të veçantë ia kushton punës me fëmijë duke marrë parasysh faktin se në këtë qytet jetojnë rreth 400 familje shqiptare. Thënë me gjuhën e fakteve, fëmijët shqiptar janë të kyqur aktivisht në të gjitha organizimet e kësaj qendre si dhe po bëhen përpjekje të vazhdueshme që në mësimin e gjuhës amtare të përfshihen sa më shumë sish. Një punë shumë e madhe është bërë edhe në aspektin e bashkëpunimit të shkollës të këtij qyteti “ Fjerdinskolan”dhe “ Demokracia” të qytetit të Durrësit, të cilat tashmë janë binjakëzuar dhe janë realizuar vizitat e para të pedagogëve të këtyre dy institucioneve arsimore. Do përmendur edhe hapjen e ekspozitave të ndryshme në Shtëpinë e Kulturës e në këtë kontekst interesim tëmadh kishte zgjuar ajo e Mimoza Veliut me titull “ Të pathyeshmit” me më së 70 fotografi të fëmijëve dhe grave shqiptare në luftën e fundit dhe pas saj në Kosovë. Mijëra dashamirë të këtij zhanri kishin vizituar këtë ekspozitë dhe kishin çmuar lartë punën e kësaj femre shqiptare. Po ashtu edhe mjetet e informimit e kishin vlerësuar lartë këtë aktivitet të zhvilluar nga kjo QKSH. Në këtë organizem shqiptar  nuk është lënë pas dore as përkujdesja dhe ndihma që duhet ofruar familjeve me kushte të vështira ekonomike. Kështu, anëtarët e saj të vyeshëm pas kontakteve të ndryshme e të shumta arritën që të bindin disa shofër të ndërmarrjes “ Vesttrafik” tëkëtij qyteti për të ndihmuar disa familje të varfëra në Kosovë. Edhe ndihma materiale e bashkatdhetarëve tanë të këtij qyteti erdhi në shprehje për t’iu bashkangjitë  aksionit të RTV21 “ Edhe unë jam Kosovë”. Një përjetim të veçantë kënaqësie  kishin pasur 50 fëmijët shqiptarë me vizitën që ia kishin bërë vendlindjes së shkrimtares së njohur suedeze Astrid Lindgren në Vimerby, gjë të cilën e kishte mundësuar kjo qendër kulturore. Mjaft interesant ishte edhe prezantimi i bukurisë shqiptare përmes veshjes kombëtare, që u organizua për herë të parë në këtë qytet, aktivitet ky që u realizua në bashkëpunim  me Agjencinë e modës “Bora fashion” nga Gjakova. Këtë manifestim e përcolli edhe hapja e ekspozitës me fotografi me veshje kombëtare nga të gjitha trevat shqiptare punuar me mjeshtri nga fotografi i njohur kosovar Shkelzen Rexha. Ndërkaq, nga takimet e shumta letrare do veçuar organizimin e një mbrëmjeje me “ Bubulinon” dhe krijuesin e tij Viron Kona nga Tirana, i cili erdhi në vizitë me ftesën e kësaj qendre. Viron Kona është një shkrimtar i njohur për fëmijë, i cili pas përfundimit të atij takimi të këndshëm me komunitetin shqiptar fëmijëve u ndau dhuratë nga një libër. Një kontribut të madh që po lënë gjurmë në punën e  QKSH” Migjeni” po jap edhe shkrimtari e publicisti i njohur nga Tirana Murat Gecaj. Ka edhe shumë aktivitete e manifestime  kulturore, letrare e sportive që janë organizuar dhe se për një punë jashtëzakonisht të madhe që po bën   kjo qendër duhet të jetë një shembull i mirë edhe për shoqata e qendrat tjera kulturore në mbarë Suedinë dhe më gjerë.

Shqiptarët me tri “ dritare” informative

Nuk kaloi as  një muaji  të fillimit të punës të QKSH “ Migjeni”dhe Sokol Demaku ndërmerr edhe një hap të guximshëm e mjaft të qëlluar duke e nxjerr në dritë numrin e parë të revistës së përmuajshme “ Dituria” organ i kësaj qendre. Revista “ Dituria” është një gazetë për fëmijë, të rinjë dhe prindër shqiptarë  që jetojnë e veprojnë në Suedinë e largët, e cila ka krijuar një rrjet të gjerë bashkëpunëtoresh  në këtë vend skandinav, Kosovë, Shqipëri e po ashtu edhe në mesin e mërgimtarëve nga shumë shtete të ndryshme të botës. Kjo revistë shpërndahet falas për komunitetin shqiptar në Boros e rrethinë, por ajo mund të lexohet edhe në internet. Ajo dërgohet edhe në Gjermani, Zvicër, Finlandë, Angli, SHBA, Rumani e vende të tjera me të cilat QKSH ka një bashkëpunim të frytshëm. Ky njeri i punëve të mbara nuk ndalet me kaq. Ai vazhdon tutje dhe në shkurt të vitit 2008 hap kanalin e radios në gjuhën shqipe, zëri i së cilës dëgjohet pothuajse në gjithë Krahinën e Vestrajytalandit , në të cilën jetojnë mijëra shqiptarë. Programin e vet kjo radio lokale e shfaq çdo të mërkur nga ora 18- 19. Në valet e këtij mediumi  mund të urohet e përshëndet çdo familje shqiptare, të dëgjohet muzikë shqipe e lajme më të reja nga gjithë hapësira shqiptare. Ndërkaq, me mjaft rëndësi është të përmendet  programi për fëmijë, të cilin e përgatisin dhe e udhëheqin vetë ata. Sihariqi i tretë për komunitetin shqiptar është prapë i fushës informative. Në të vërtetë, Sokol Demaku vitin e kaluar pas një pune të pandërprerë arriti që të hap edhe kanalin televiziv në gjuhën shqipe, i cili për shumicën e komunitetit të këtushëm shqiptar në fillim iu dukej e pamundshme për t’u realizuar. Programi i këtij kanali është i larmishëm dhe shfaqet çdo të ënjte nga ora 18- 19. Të gjitha këto dritare të informimit shqiptar punojnë e veprojnë në kuadër të QKSH “ Migjeni”.

Të gjitha këto të arritura nuk do të mund të realizoheshin pa një bashkëpunim të mirëfilltë brenda vetë komunitetit shqiptar si dhe ndihmës materiale dhe të mbështetjes në çdo nismë të organeve dhe institucioneve komunale dhe të atyre qendrore, të cilën gjë diti aq mirë ta shfrytëzoj Sokol Demaku.

Bëri shumë edhe në fushën afirmative për shqiptarët

Në këtë artikull nuk kemi pretendime të tjera, pos asaj që në opinion dhe në media të prezantohet vërtetë ajo që i takon këtij intelektuali të vyeshëm. Sa bëri shumë e shumë punë të mbara për komunitetin shqiptar, po aq la gjurmë të pashlyeshme edhe në rritjen e “ imigjit” të shqiptarisë në përgjithësi në opinion, subjekte, institucione, media të shkruara e elektronike e organe komunale e shtetërore. Thënë konkretisht, duke njohur historinë dhe kulturën shqiptare, e cila gjë, siç duket, e cyste të inkuadrohet në rritjen e “migjit”të popullit shqiptar në mënyrën shumë dimensionale, të afirmoj para opinionit suedez në mënyrën e tij çështjen shqiptare si një intelektual, shkrimtar, gazetar e publicist. Në këtë aktivitet të pandërprerë e të palodhshëm të Sami Demakut vjen në shprehje shpërthimi i cilësive vetanake si në formimin dhe funksionimin e organizmave përkatës shqiptar po ashtu edhe në fushën afirmative të kombit tonë që është ndër më të vjetrit në Europë.

Punë të madhe bëri edhe një fushën e krijimtarisë letrare

Cilësitë prej një intelektuali të shquar erdhën në shprehje edhe në fushën e krijimtarisë letrare. Deri me tash ka botuar gjashtëmbëdhjetë  libra të zhanreve të ndryshme, të cilët me mjeshtrin e të shkruarit kanë zgjuar interesim të kënaqshëm tek lexuesit. Është anëtarë i Shoqatës së Shkrimtarëve të Suedisë, i Shoqatës së Shkrimtarëve të Vesterjytalandit dhe anëtarë i Kryesisë së Shoqatës së Shkrimtarëve dhe artistëve Shqiptar “ Papa Klementi i XI Albani”. Është njeri ndër anëtarët më aktiv të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptar dhe shlirshëm mund të thuhet promotor i lidhjes së kontakteve me personalitete të shquara të pendës dhe të dijes në mbarë tokën shqiptare. Me një fjalë, fal punës së tij të palodhshme po bëhet i mundur në masë të madhe afirmimi i këtij asosacioni krijues kudo dhe kurdo edhe në të gjitha mjetet e informimit dhe në opinionin e gjerë shqiptar kudo që ata jetojnë e veprojnë.

Dhe krejt në fund: Sokol Demaku u angazhua, punoi, dhe dha e po jep kontribut në ato fusha ku manifestohet , zhvillohet e afirmohet aktiviteti intelektual i komunitetit shqiptar, të cilat më parë ishin të panjohura për popullin mik suedez.

  Fushata sensibilizuese e programi i OPDAT, i Departamentit të Drejtësisë së SHBA në Tiranë, ka bërë bashkë, Njësitë e Përbashkëta Hetimore (task-forcat) e Prokurorisë së Përgjithshme te cilët ndërmorën një fushatë ndërgjegjësimi publik,“Kundërshtoj Korrupsionin” për të nxitur qytetarët shqiptarë të kundërshtojnë dhe të raportojnë korrupsionin. Sipas njoftimit zyrtar të Ambasadës së SHBA-së në Tiranë, një pjesë e fushatës përqendrohet tek të rinjtë shqiptarë. Prokurorë të task-forcave në shtatë qytete të vendit kanë vizituar nxënës të vitit të parë të shkollave të mesme për të folur me nxënësit mbi korrupsionin.

Ambasada e SHBA shpreh besimin se “kur prokurorët diskutojnë çështje të korrupsionit drejtpërdrejt me nxënësit, atëherë rritet besimi midis ligjzbatuesve dhe komunitetit, si dhe nxiten nxënësit që të shohin rolin dhe përgjegjësitë e tyre në luftën e Shqipërisë kundër korrupsionit”. Prokurorët e task-forcave, kanë vizituar nxënës të shkollave të mesme publike në Tiranë, Shkodër, Durrës, Fier, Vlorë, Gjirokastër dhe Korçë që prej dhjetorit të kaluar. Në përfundim të prezantimeve, prokurorët ftojnë nxënësit e vitit të parë që të hyjnë në një konkurs për posterin më të mirë, sponsorizuar nga Ambasada e SHBA në Tiranë. Kurse,Task-forca e Tiranës i filloi prezantimet në shkolla në muajin shkurt. Prokurorët janë duke folur mbi temën “Korrupsioni na Lëndon të Gjithëve.”

Gjithashtu, është prodhuar nga Ambasada e SHBA dhe Fondacioni EDS, një spot i shkurtër publicitar jokomercial mbi temën e korrupsionit, si pjesë e fushatës së ndërgjegjësimit social.

Një libër i ri i gazetarit Abdurahim Ashiku/

Nga Bujar Karoshi/

Abdurahim Ashiku, me 6 libra të serisë publicistike “NJERËZ QË I DUA”,  me rreth 3000 faqe jetë në mërgimin Helen, erdhi këtë MARS 2014 me një dëshmi për 7 MARSIN 2001, ditë kur për herë të parë shkronjat e Gjuhës Shqipe, u shkruan në një klasë të thjeshtë në Selanik.
I dashuruar pas punës vullnetare të mësuesve shqiptarë anekënd Greqisë të cilët në tre librat e tij i sjell si Rilindës të Kohës Sonë: “Rilindësit e Kohës Sonë” (2008); “Shkolla Shqiptare e Athinës-Rilindësit e Kohës Sonë-2” (2009); dhe “Shkolla Shqipe e Selanikut-Mësuesit, këta Rilindës Çudi” (2014)… e mpreh lapsin, e fokuson fotoaparatin për ti sjellë në përkushtimin dhe madhështinë e tyre; profesor Dashin, mësueset Mimoza,Valbona, Merita, Mimoza D, Juliana, Evisi, Irena, Irisi, Redina, Rovena, Evgjenia, Anila, Xhensila, Evrisi, Jonida, Silvana, Dëfrimja, Almira, Afërdita, Aurela…
Një libër sa historik po aq edhe letrar në shkronjën jo vetëm të autorit, por edhe të mësuesve që me dije e kulturë janë gjallëria e bisedave dhe e paraqitjeve publike në seminare e simpoziume në Greqi dhe në takimet e përvitshme me bashkëmësues të Gjuhës Shqipe që nga Mesdheu deri në zonën polare.
Abdurahim Ashiku, nxënës në fshatin e tij të lindjes Brezhdan-Zdojan nuk harron të sjellë midis Rilindësve të Rinj, dy mësuesit e tij; Nigjare Velçanin  nga Berati dhe Mikel Garulin nga Përmeti, në shenjë se MËSUESI është gjithë jetën me germa kapitale në shpirtin e njeriut…
Abdurahim Ashiku, mësues për disa vite në Shkollën e Mesme Bujqësore “Nazmi Rushiti” në Peshkopi, nuk harron të sjellë dy nga nxënësve të tij; Gjovalinin dhe Gjonin, njeri në Miçigan e tjetri në Tropojë, fjalët e të cilëve i ka vënë në kopertinën e librit në shenjë , siç shkruan…
“Prindi e do fëmijën mbi veten. Mësuesi e do nxënësin mbi veten. E dëshiron të ecë përpara. Të dy, edhe prindi, edhe mësuesi, kur thinjen dhe u bie rasti, ngrenë kokën me krenari dhe thonë: “Ky është djali im!”, “Kjo është vajza ime!”, “Ky është nxënësi im!”…”
“Nëna Terezë” e Selanikut, shoqata që ka mbledhë pas vetes më se njëzet mësues vullnetarë që shkruajnë prej 13 vjetësh germat e arta të Gjuhës Shqipe ka të drejtë të krenohet për ato që kanë bërë mësuesit, nxënësit dhe prindrit, Rilindës të Kohës Sonë, përjetuar në një libër nga gazetari i palodhur Abdurahim Ashiku.

Bujar Karoshi /Botimet M&B

Nga Flora NIKOLLA/

Fier, 17 Mars/ATSH/- Në  Europa Plaza, në qytetin e Fierit u kremtua sot,  Festa Kombëtare e Irlandës ose siç njihet nga Irlandezët,  ”San Patrick’s Day”, në kuadër  të një iniciative të Bashkisë së qytetit të Fierit dhe  ideatorit dhe realizuesit të Europa Plaza, artistit, Fate Velaj.

Në ceremoninë e  organizuar në Europa Plaz , ishte   i pranishëm Kryetari i Bashkisë së Fierit, z. Baftjar  Zeqo, nën kujdesin e të cilit do të organizohet kjo iniciativë e cila ka marrë përsipër të kremtojë festat kombëtare të vendeve pjesmarrëse të Bashkimit Europian, në qytetin e Fierit, i njohur si qyteti  i bashkëjetesës  dhe harmonisë.

Ekzekutimi i Himneve kombëtare të dy shteteve,(Shqipëri dhe Irlandë) shënoi nisjen zyrtare të  kësaj  ceremonie dhe ngritjen e flamurit të Irlandës , ku  ishin të pranishëm personalitete të Fierit  dhe qytetarë  Fierakë.
Europa Plaza, ideuar e projektuar nga Fate Velaj, një  artist i njohur me një karrierë brilante në Austri dhe jo vetëm , aktualisht , këshilltar pranë kryeministrit  Edi Rama për diplomacinë kulturore, u inaugurua më  24 Nentor 2012 me rastin e  100 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë.

Europa Plaza, është  konceptuar  si simbol  i faktit që Shqipëria është  pjesë e Europës dhe e së ardhmes së përbashket Europiane. Duke u mbështetur në këtë  koncept, në çdo  festë kombetare të shteteve anëtare te BE, në Europa Plaza, në qëndër të qytetit të Fierit,  do të organizohet një ceremoni e veçantë e cila do të  shoqërohet me ngritjen e flamurit të shtetit  kur ai kremton  ditën e tij  kombëtare.

Pak ditë më parë në ceremoni të veçantë , në këtë shesh u organizua festa Kombëtare e Bullgarisë.Europa Plaza është një koncept që ka fituar zemrat e te gjithë diplomatëve të huaj në Tiranë dhe ka bërë jehonë  ndërkombëtare .

Nga Astrit Lulushi/

Me 20 mars 1554 – Gjon Buzuku fillon të shkruajë librin “Meshari”, siç thotë vetë në pasthënie, dhe e përfundoi më 5 janar 1555. Në këtë vit duket se ka përfunduar edhe shtypja e librit. Buzuku ishte prift katolik, famullitar i thjeshtë. Nga libri i Buzukut ka shpëtuar vetëm një kopje, edhe ajo e gjymtë. I mungojnë faqet e para dhe për këtë arsye nuk e dimë vendin ku u shtyp libri dhe cili autoritet kishtar e dha lejen e botimit (imprimatur – “le të shtypet”) sipas rregullave të kishës katolike. Ajo që na kumton Buzuku te pasthënia e shkurtër në fletën e fundit të librit (mrekullisht ka shpëtuar kjo fletë), është se kisha ku shërbente dhe shtypshkronja nuk kanë qenë larg dhe kështu ai vente e vinte për të ndihmuar tipografët që shtypnin librin, sepse ata kishin shumë vështirësi të radhisnin tekstin e shqip të Buzukut. Merret vesh se tipografët kanë qenë të huaj, italianë, nuk e dinin shqipen. Janë shprehur hipoteza të ndryshme për vendin e shërbim të Buzukut.  Më e besueshmja duket ajo që e bën Gjon Buzukun famullitar të ndonjë bashkësie Shqiptarësh të shpërngulur diku në ndonjë territor të Republikës së Venedikut pas rënies së Shkodrës në duart e Osmanëve (1479).

Specialistët kanë përcaktuar se tipi i shkronjave dhe lloji i letrës janë po ata që përdoreshin në shtypshkronjat e Venedikut në mesin e shek. XVI. “Meshari” përmban lutjet dhe pjesët nga Shkrimi i Shenjtë që thuhen gjatë meshës në kishë. Lënda e librit është kryesisht përkthim nga latinishtja a italishtja. Libri u botua në një periudhë të ndeshjes së Reformës dhe Kundërreformës. Reforma ishte një lëvizje fetare që u zhvillua në shek. XVI e cila shkëputi nga bindja ndaj Papës një pjesë të Europës Perëndimore dhe solli lindjen e kishës protestante dhe futjen e gjuhëve të gjalla popullore në shërbesat fetare (gjermanisht, anglisht, frëngjisht, italisht etj.). Me emrin kundërreformë kuptohet tërësia e masave që ndërmori vetë Kisha Katolike në shek. XVI-XVII për t’iu kundërvënë reformës protestante dhe për të ruajtur autoritetin e saj duke përmirësuar gjendjen e kishës.

Sipas studiuesit dhe gjuhëtarit të njohur, Emil Lafe, “Meshari” i Buzukut është vështruar si fryt i Kundërreformës, si një lëshim që qe e detyruar të bënte Selia e Shenjtë, duke lejuar shërbesat fetare në gjuhën e gjallë të popullit dhe rrjedhimisht përkthimin e “Mesharit”… një ndërmarrje e tillë nuk mund të bëhej pa mbështetjen edhe  financiare të eprorëve të kishës dhe pa lejen e tyre për ta botuar. Këtë mbështetje dhe leje e patën më vonë Pjetër Budi, Frang Bardhi, Pjetër Bogdani e të tjerë, po për Buzukun nuk mund të thuhet gjë, nga shkaku i mungesës së ballinës dhe të fletëve të parathënies së librit”.

Teksti i “Mesharit” është shumë i vlefshëm nga pikëpamja e historisë së gjuhës shqipe. Ajo dëshmon se gjuha shqipe në shek. XVI ka qenë më e njësishme sesa sot, d.m.th. dallimet ndërmjet gegërishtes e toskërishtes kanë qenë shumë më të pakta. Duke u mbështetur në elementet gjuhësore të “Mesharit” studiuesit anojnë nga teza se Gjon Buzuku do të ketë qenë nga me origjinë nga krahina e Krajës, Ljarjes dhe Shestanit (sot në Malin e Zi). Fjalori mjaft i pasur dhe mënyra deri diku e saktë e drejtshkrimit dhe gramatikës në gjuhën e “Mesharit”, i kanë bërë studiuesit të mendojnë se tradita e shqipes së shkruar është shumë më e hershme.

Profesor Emil Lafe, redaktor i përgjithshëm i “Fjalorit enciklopedik shqiptar” (FESH, 3 Vëllime, botim i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, 2008-2009), shkruan: “Ka një radhë shenjash e rrethanash që të shtyjnë të supozosh se Buzuku, kur u ul në tryezën e punës më 20 mars 1554, nuk e filloi duke shpikur ai vetë alfabetin që do të përdorte e duke stërvitur dorën për të shkruar shqip, po duke vënë në zbatim ato shprehi që tashmë i kishte fituar nga mjedisi e i kishte zhvilluar vetë. Tregues gjuhësorë dhe historiko-kulturorë flasin në të mirë të kësaj hipoteze. Kështu, E. Çabej, studiuesi më i thelluar i Buzukut, shprehet se: “kush ka lexuar këtë tekst disa herë me radhë, besojmë se do të ketë përshtypjen që gjuha e përdorur në të nuk është një arë fare e papunuar më parë.”Ai bashkohet me tezën e arbëreshit Gaetano Petrotta se në Shqipëri do të ketë pasur para sh. XVI një traditë ortografike dhe mbase edhe një gjuhë të përbashkët, së paku në shkrimet e përdorimit praktik. Edhe duke e shikuar këtë çështje nga ana e historisë së vendit, me një vështrim të gjithanshëm të gjendjes kulturore në Shqipërinë mesjetare, – shton Çabej, – teza e Petrottës do të dilte më fort e përforcuar sesa e kundërshtuar, sepse shkalla e kulturës së popullit shqiptar në atë kohë nuk ka qenë ndryshe nga ajo e vendeve përreth, sidomos e atyre të brigjeve të Adriatikut.”

Ndërsa gjuhëtari Selman Riza (1909–1988) e quan të papërligjshëm, madje kombëtarisht të papranueshëm, ngulmimin e disa studiuesve për ta çuar traditën letrare të shqipes dy-tre shekuj para Buzukut, duke mos pasur mbështetje të sigurt për këtë. Sipas tij: “të gjitha rrethanat historike e kulturore flasin se para Buzukut nuk ka ekzistuar ndonjë shkrim madhor në gjuhën shqipe. Madhëria morale e Gjon Buzukut qëndron pikërisht këtu që “en së dashunit së botësë sanë” Gjon Buzuku u bë ideator dhe realizator i një vepre, me të cilën ai neve shqiptarëve përgjithmonë e jetës na zbardhi faqen në lëmin deri atëherë të palavruam të kulturës së fjalës së shkruame (sikundërqë afro një shekull më herët Gjergj Kastrioti ne shqiptarët na pat mbuluar me lavdi në fushën jo të panjohur të luftërave vetëmbrojtëse ngadhënjimtare)”. Selman Riza “Pesë autorët më të vjetër në gjuhën shqipe”, Tiranë, 2002.

Dhe pyetja shtrohet: A a ka pasur ndonjë libër shqip para “Mesharit” të Buzukut? Profesor Lafe dyshon: “Shpresa që na u zgjua se do të shihnim së afërmi të botuar një dorëshkrim shqip të vëllimshëm të vitit 1210 (hartuar nga njëfarë Teodor Shkodrani), që e kishte gjetur në arkivat e Vatikanit gjurmuesi kosovar Musa Ahmeti, tashmë është shuar edhe te më besëplotët. Në ato dy radhë që janë bërë të njohura prej këtij dorëshkrimi, nuk ndihet asnjë amëz stërlashtësie gjuhësore. Me sa duket Gjon Buzuku do të ruajë vendin e tij prijatar dhe autoritetin e patriarkut në shkrimin shqip dhe në letërsinë shqipe. Prandaj 20 Marsi 1554 mbetet një Ditë e Madhe për shkrimin shqip dhe për kulturën shqiptare”. (DITA E MADHE E 20 MARSIT, Emil Lafe, 2004).

Nga Gëzim Kabashi/. – Fondacioni “Europa nostra” ka paraqitur mbrëmjen e kaluar në Durrës studimin e fizibilitetit, që synon rivitalizimin e ansamblit historik, që ndodhet pranë amfiteatrit antik të qytetit, i përfshirë në listën e monumenteve të rrezikuara të Evropës për vitin 2014.

Gjatë një takimi që u zhvillua mbrëmjen e kaluar në Bashkinë e qytetit bregdetar arkitekti dhe eksperti ndërkombëtar Pedro Ponce, i cili është njëkohësisht zv. President i Komitetit Shkencor të Europa Nostra-s prezantoi këtë projekt tepër ambicioz që nuk përfshin amfiteatrin e Durrësit si objekt të vetëm, por të gjithë ansamblin historik që ndodhet përreth tij, si një zonë e tërë që do të rijetëzohet dhe do të shtojë interesin e turistëve dhe vizitorëve vendas e të huaj. Gjashtë muaj më parë specialistët e këtij Fondacioni zhvilluan një vizitë në mjediset e monumentit më të madh të zbuluar në vendin tonë, pasi ai u përzgjodh në listën e monumenteve më të rrezikuar në botë.
Kryebashkiaku Vangjush Dako deklaroi se aseti më i madh i trashëgimisë sonë kulturore është amfiteatri dhe se ky projekt është i rëndësishëm, pasi merret jo vetëm me monumentin, por me një zonë të tërë të trashëgimisë kulturore të qytetit.

Në emër të Ministrisë së Kulturës, zv ministri Zef Çuni u shpreh se ky studim ka qasje me vizionin e Ministrisë së Kulturës për trajtimin e trashëgimisë kulturore në tërësinë e saj, duke konturuar peizazhin e plotë kulturor. Ndërkohë gjetja e fondeve për ta zhvilluar këtë studim është një sfidë për të gjithë aktorët.

Të gjithë të pranishmit kanë diskutuar dhe kanë rënë dakord në parim për ngritjen e këtij grupi pune (Task Force) me përfaqësues nga Ministria e Kulturës, Ministria e Zhvillimit Urban dhe Turizmit, Instituti i Arkeologjisë, Bashkia e Durrësit, Ministria e Financave, Shoqata për Zhvillimin e Turizmit Kulturor dhe Europa Nostra, i cili do të ndjekë fazat e parashikuara në këtë studim, do ta prezantojë atë për miratim në institucionet përkatëse, si dhe do të kontribuojë për lobimin dhe gjetjen e burimeve financiare për rehabilitimin e këtij objekti të rëndësishëm të trashëgimisë kulturore shqiptare dhe europiane.
Gjatë 10 viteve të fundit institucione shkencore dhe universitare europiane kanë paraqitur interes, si dhe projekte ende të pazbatuara në monumentin më të madh të zbuluar në vendin tonë

10-vetori i krijimit-Në shkollën shqipe, “Gjuha Jonë”, Filadelfia-SHBA/

Nga LLAZAR VERO*/publicist – Filadelfia, SHBA /

1.Emocionet vazhdojnë…/

Gjithmonë më ka emocionuar fillimi  i një dite mësim,i në Shkollën Shqipe “Gjuha Jonë” të Filadelfias. Janë të njëjtat emocione, si atëhere më 7 Mars të vitit 2004, në ditën e parë të jetes së shkollës sonë, këtu në emigracion. Ishte një ditë me diell, prag pranvere.
Nuk kishte gjë më të bukur, më të gëzuar,  se sa kur sheh nxitimin  e prindërve për të arritur në kohë orën e fillimit të  mësimit!Me kënaqësi vëreje disa nëna të reja, që kishin “luftuar”  me fëmijën, që do të ndiqte klasën e parë, për ta bërë gati sa më shpejt për në shkollë. Prindërit e përkushtuar, vinin nga një orë larg udhëtimi me makinë, si Eftiqi  Hashafi e Mexhit Kobaci ose Lumni e Sahadete Shurdhiqi dhe siellnin në shkollë, çdo të diel, të dyja vajzat e tyre. Të imponojnë me të vërtetë respekt. Ata janë edhe sfida e madhe e atyre prindërve që, ndonëse shkollën e kanë te dera e shtëpisë, nuk e bejnë atë sakrificë për fëmijët e tyre a të afërmit e tyre, për gjuhën shqipe, dashurinë tonë të madhe, detyrimin tonë të shënjtë ndaj Atdheut.

Janë të bukura dhe të paharruara pritjet e fëmijëve, në hyrje të Qëndrës Kulturore të Shoqatës “Bijtë e Shqipes”, në mengjeset e të dielave. Atje do të shikosh sekretarin “veteran” të shoqatës, Vlashi Filin, kryetarin aktual të saj Sadik Elshanin dhe, sipas rradhës së shërbimit, anëtarët e tjerë të kryesisë: Llazar Veron, Ivzi Cipurin, Dritan Matrakun, Bujar Gjokën, Tajar Domin etj. Miqësor me prindërit dhe fëmijët, ata do t’i gjesh aty te dera e Qendrës Kulturore, gjatë tërë vitit shkollor.

Tashmë, fëmijët kanë ardhur, janë grumbulluar te salla e madhe e veprimtarive. Mbrapa tyre qëndrojnë prindërit.Vjen një çast solemn. Do të këndohet Himni  Kombtar i Shqipërisë.  Ndërsa ato fytyra  fëmijësh, papritmas, bëhen serioze. Këndojnë Himnin e Atdheut të prindërve, gjyshërve, të të gjithë të dashurve të tyre. Bashkë me ta këndojnë edhe prindërit. Pastaj mesueset Rajmonda Bardhi, Irini Zenelaj, Kozare Doko dhe  Adelina Ramizi, i shoqërojnën fëmijët për në klasat e tyre. Fillon një ditë e re mësimi për gjuhën shqipe.

Në pushimin e orës së pare, fëmijëve u jepet diçka për të ngrëë ose për të pirë ndonjë gotë lëng frutash etj.  Tashmë, në këtë shërbim, përveç antarëve të Kryesisë së Shoqatës, ndihmojnë edhe studentët shqiptarë të shkollave të mesme, që kryejnë shërbimin në beshkësi e që ua kërkon shkolla. Veç të tjerave, kjo është edhe një rrugë e mire,  që ata ta njohin jetën e shoqatës dhe të bshksisë sonë shqiptare.
Në jetën e shkollës, kjo është ditë e zakonshme, por në jetën e saj ka edhe shumë ditë tjera të bukura, si organizimi i festave tradicionale të Shqipërisë dhe Amerikës, përgatitjet për festivalin e këngës për fëmijë, mbyllja e vitit shkollor etj. Kësaj ngjarjeje të fundit,  Shoqata jonë “Bijtë e Shqipes”  i kushton më shumë kujdes. Për këtë ditë të gjithë fëmijët, sipas klasave dhe nën drejtimin e mësueseve, përgatitin koncertin e funvitit shkollor. Këndojnë e recitojnë fëmijët, që kur filluan shkollën, ndoshta, nuk dinin të shkruanin dhe të lexonin ose edhe të flisnin rrjedhshëm në gjuhën e prindërve të tyre. Pastaj i vjen rradha ndarjes së  dëftesave, që është me të vërtetë emocionuese për të gjithë. Fëmijët, para se të marrin dëftesën në dduar, ulen në gjunjë para flamurit kombëtar shqiptar, që e mban një nxënës më i rritur, e puthin dhe e venë atë në ballë, duke thënë fjalët: ” Të falem, o Flamuri ynë!”. Përsëri vijojnë këngë e recitime, mes zërave të gëzuar të fëmijevë. Vërtetë ky është shpërblimi më i madh për ne. Vetë Shoqata jonë është përpjekur,ka fituar më shumë emër dhe nder nga shkolla, jo vetëm në Filadelfia, por edhe më gjërë.

2. Kur u hodhën hapat e parë…

Kur Shoqata Atdhetare-Kulturore “Bijtë e Shqipes”, në Filadelfia, hidhte hapat e parë, kur nuk kishte një zyrë për mbledhjet mujore të kryesisë, ajo mori nismën për hapjen e shkollës shqipe, për fëmijët e emigrantëve tanë. Duket paksa e çuditshme, por përvoja e këtyre viteve na ka treguar se, kur ke një qëllim të përbashkët, një dëshirë të bukur, bëhet e mundur realizimi i dëshirave, sado të guximshme që të jenë ato. Kështu ndodhi edhe në këtë rast. Ideja e hapjes së shkollës ishte ndër të parat objektiva, që Shoqata jonë i vuri vetes. Por gjithmonë duke menduar për një të ardhme jo të afërt. Ishte guximi i të riut berates, Sotiraq Pema, anëtar i Kryesisë së Shoqatës, që i dha “zjarr” kësaj ideje.  Ai ishte student i mbushur me mirësi, me shumë njohje, përherë i gatshëm për t’i ndihmuar njërëzit e një atdhetar i mirë. Në një mbledhje të kryesisë, ai i njoftoi shokët se kishte gjetur mundësinë për dy lokale mësimi, nëpërmjet sektorit të edukimit dhe çlodhjes të Kishës Katolike të Filadelfias. Drejtoreshë e këtij sektori ishte një zonjë me origjinë shqiptare, e cila u tregua e gatshme për të ndihmuar. Na dha mundësinë për të përdorur çdo të diel dy lokale, një në Northeast të Filadelfias dhe një tjetër në Upper Darby, ku ishin edhe përqëndrimet më të mëdha të emigrantëve shqiptarë. Kaq u desh, për t’u dhënë zemër të gjithëve, për realizimin e dëshirës sonë të madhe – hapjes së shkollës shqipe,  në Filadelfia. U gjetën dhe mësueset, që do të punonin vullnetarisht me fëmijët. Ishin dy zonjat korcare, Mirela Qirici dhe  Luliana Toshi, me përvojë në mësimdhënie. Pastaj edhe një tjetër nga Fieri, znj. Mirjana Kina, për degën e shkollës në Northeast të Filadelfias. Për degën e Upper Darbit dolën vullnetarë, antarja e kryesisë së Shoqatës znj. Elvira Budo, mësuesi dhe poeti fierak Sotiraq  Binjaku dhe mësuesja nga Korça, Mimoza Priftanji.

U shtrua pyetja: Po librat, si do të gjinden? Vepruam në dy drejtime, nëpërmjet ambasadës sonë në Uashington dhe njohjeve  tona vetjake.  Mësues Sotiraq Binjaku, nëpërmjet një miku të tij biznesmen në Fier, z. Agim Qelibashi, na siguroi një sasi të mirë abetaresh dhe libra leximi. Ambasada jonë, nëpërmjet zëvendësambasadorit tonë në Uashington, z.Gjergj  Gaçe, ditën e përurimit të shkollës na solli edhe një sasi tjetër  tekstesh mësimorë. Ishin 84 fëmijë, nga të dy qendrat e shkollës shqipe, që u bashkuan atë ditë, për përurimin e ditës së parë të mësimit në gjuhën shqipe, në ndërtesën e Qendrës Sociale të Kishës Katolike, në adresën 7340 Jakson Str. në Northeast të Filadelfias.

Ishte një ditë e mbushur me emocione për të gjithë, si për organizatorët dhe prindërit, nxënësit dhe mesuesit, për të gjithë bashkatdhetarët e tjere e të ftuarit.  Çdo fjalë ishte e ngarkuar me emocione dhe dashuri. U kënduan këngë dhe u recituan vargje të poetëve të Rilindjes, që i dhanë dritë gjuhës shqipe, e nxorën atë nga errësira e shekujve, për të  ardhur në ditët tona, kaq e bukur dhe e dashur. Para fillimit të mësimit, kryetari i Shoqatës Atdhetare-Kulturore Shqiptare- Amerikane “Bijtë e Shqipes”, prof. dr. Xhorxh Ziu, u shpërndau fëmijëve abetaret e para. Nga brezi i vjetër i mërgimtarëve e mori fjalën, atdhetari i palodhur, në ndihmë të bshksisë shqiptare, z.Alban Merolli. Pastaj folën mësues e bashkatdhetërë të tjerë.Të gjithë donin të flisnin e të thoshnin një fjalë të mirë për shkollën tonë.   Një zonjë nga Skrapari, Lindita Hyska, që i kishte sjellë të dy fëmijët në shkollë, shprehu gatishmërinë për të qënë edhe ajo një nga mësueset vullnetare të shkollës. Të gjithë atë ditë a uronin me zemër  rrugë të mbarë shkollës shqipe në Filadelfia. Dhe vërtetë nisi mbarë dhe vazhdon mbarë. Brenda pak ditësh erdhën përshëndetje nga emigrantët shqiptarë në Europa dhe në Australi. Shkrimtari i njohur dhe tashmë miku i Shoqatës, Naum Prifti na dërgoi dhuratë disa pako të librit të tij për fëmijë ,”Pas Abetares”. Prof. Sejfi Protopapa, që në vitin e dytë të shkollës dhe më pas na dërgonte nga 1000 dollarë, për të ndihmuar shkollën. Në letrën e parë shoqëruese të çekut na nxiste me fjalët e mënçura, se “atë që po bëni ju për fëmijët shqiptarë, në mos ua ditshin prindërit dhe fëmijët, do t’ua dijë Zoti”.
Gjithnjë e kujtojmë me mall dhe respekt, atë ditë të parë të Shkollës Shqipe “Gjuha Jonë”, në Filadelfia. Ishte 7 Marsi i vitit 2004. Datë e shënuar për shkollën shqipe. Ishte rastësi apo një bekim?  Sido që të jetë,  na pëlqen kur e kujtojmë. Është shënjë nderimi dhe përkushtimi  për historinë e shkollës shqipe. Kur je  emigrant, kjo ndjenjë merr një forcë të veçantë, deri në kufijtë e shënjtërimit.  Nuk e teproj aspak, me këto fjalë. Për kryesinë e Shoqatës “Bijtë e Shqipes”, për të gjithë anëtarët e saj, për mësuesit, për nxënësit dhe prindërit e tyre, ka fituar me të vërtetë   një respekt të tillë.   Është e vërtetë, se  Shoqata jonë e ngriti shkollën, por shkolla shqipe i ka dhënë asaj  më shumë emër dhe respekt, jo vetëm në Filadelfia, por edhe më gjerë. Shumë përpjekje janë bërë nga bashkatdhetarët edhe më parë këtu, për ngritjen e shkollës shqipe. Një ndër më të vonët ka qenë edhe veprimtari i palodhur i bashkasisë  shqiptare në këtë qytet, i ndjeri Hasan Risilia. I ruajmë me nderim në arkivin e Shoqatës fletoret e tij, me emrat e nxenësve, të cilat e ndoqën për disa kohë shkollën, që hapi ai.

3. Vazhdimësi…

U mbushën mbi dhjetë vjet, nga dita e parë e Shkollës Shqipe “Gjuha Jonë”, në Filadelfia. Dhe pa e ndërprerë asnjëherë punën, përpjekjet  për të krijuar kushte sa më të mira për fëmijët, mësuesit e pse jo edhe për prindërit. Kjo u bë e mundur  pas dhuratës prej 64 mijë dollarësh, që dha familja Risilia, për blerjen e ndrtesës së Qëndrës Kulturore të Shoqatës. U punua shumë nga kryesia e saaj, nga bashkatdhetarë të ndryshëm, për kthimin e ndërtesës në një qëndër kulturore, ku kishim hapësira të mjaftueshme edhe për klasat e shkollës sonë. Më vonë, në oborrin e pasëm të ndërtesës ngritëm, hap pas hapi, një local-kafene për bashkasinë tonë dhe ku prindërit e nxënësve mund të prisnin, sa të mbaronte mësimi.

U mbushën dhjetë vjet të shkollës sonë  dhe gjatë këtyre viteve  nëpër dyert e saj kanë kaluar shumë fëmijë. Por edhe mësueset e para, pasi shërbyen disa vite me radhë, janë larguar, duke lenë pas respektin e mirënjohjen e fëmijëve dhe prindërve, të të gjithë bashkësisë shqiptare të Filadelfias. Mësuese të tjera me përvojë kanë ardhur, që punojnë me  përkushtim dhe dashuri me fëmijët,   për t’u mësuar atyre gjuhën e bukur shqipe, gjuhën e prindërve dhe gjyshërve të tyre.   Të tilla janë Rajmonda Bardhi, Liljana Gaba, Nikoleta Papa, Irini  Zenelaj, Majlinda Tahiraj, Kozare Doko, Adelina Ramizi e të tjera. Ato kanë qenë mësuese edhe në Shqipëri ose punojnë në këtë profesion të nderuar edhe këtu në Amerikë. Kjo shkollë e këta fëmijë u kujtojnë atyre vitet e bukura të mësuesisë në Atdhe. Është një pikë lidhjeje, një vazhdimësi, që çdokush nga ne do ta dëshironte.
Të gjithë këto vite janë të mbushur me kujtime dhe mbresa të bukura. Nxënësit e parë të shkollës, më të rriturit kanë mbaruar kolegjet, të tjerë jane në vitet e fundit të shkollave të mesme dhe përgatiten për të shkuar në kolegje.  Shkolla Shqipe  “Gjuha Jonë”, tanimë, ka një histori, ka se çfarë të tregojë.
Nuk ka qenë e lehtë asgjë, në këto dhjetë vjet. Një nga problemet kryesore mbetet sigurimi i teksteve mësimore. Qeveritë shqiptare nuk e vinin shumë “ujin në zjarr” për këtë problem. Por edhe kur jepnin libra, duhej që ne vet të shkonim dhe t’i merrnim në Tiranë. E paçmuar ka qenë ndihma, që na ka dhënë anëtarja e shoqatës, znj. Yllka Furxhiu, me fotokopjimet e librave. Rrugën e saj po e ndjek një zonjë tjetër e nderuar, Brunilda Matraku. Pas këtyre shëmbujve të mirë, i bëjmë shpesh pyetjen vetes, se sa shumë mund të na ndihmonin bashkatdhetarët tanë, po të kishin dëshirën për të bërë diçka të mirë për shkollën, për bshkasinë tonë.
Ndiejmë kënaqësi të natyrshme për punën e përkshtuar, që kemi bërë dhe bëjmë me shkollën shqipe, këtu në Filadelfia. Është  vërtetë e bukur të punosh për gjuhën shqipe, larg Atdheut tënd, që fëmijët tanë të mos e humbasin gjuhën e të parëve. Por, të themi të vërtetën, nuk jemi të kënaqur sa duhet. Në Filadelfia jetojnë më shumë se 25.000 bashkatdhetarë, pra sa një qytet shqiptar i zakonshëm. Të gjithë e marrin me mend, se sa fëmijë mund të kishim në shkollën ose shkollat tona të gjuhës shqipe. Por, në fakt, ne nuk i bëjmë dot as një qind nxënës, në shkollën tonë. Na hidhëron çdo fëmijë, që largohet nga shkolla. Shtrohet pyetja e natyrshme: A kemi edhe ne, si Shoqatë, përgjegjësi? Patjetër që kemi pjesën tonë. Po prindi, nëna e babai i fëmijës, nuk ka përgjegjësi?! Çfarë t’i them asaj nënës së re, që e sjell fëmijën në shkollë, për disa javë dhe, si për t’u “mburrur“, thotë se fëmija nuk di asnjë fjalë shqip!?  Po në shtëpi, çfarë gjuhe flisni, e pyesim ne. Anglisht, përgjigjet ajo me seriozitet, me nje anglishte të vajtueshme.  Disa prindër të tjerë mundohen të shfajësohen,  se mësimi i shqipes i “pengon” në mësimin e anglishtes?! Po kjo është vetëm një “teori shqiptare” kjo, sepse shkenca e vërtetë e ka vertetuar , se truri i fëmijës mund të mësojë, lirshëm, më shumë se një gjuhë të huaj. Të tjerë thonë se janë të zenë me punë dhe nuk mund t’i sjellin fëmijët në shkollë të dielave, kur ndërkohë i shikon nëpër kafene, ndërsa  të tjerë… T’i lemë përligjiet e kota, se vetëm është çështje mendësie.

Në mbledhjet, që bëjmë me prindërit, u flasim shpesh për rëndësine e të mësuarit të gjuhës shqipe nga fëmijët e tyre. Populli ynë, prindërit tanë, nuk e kanë përbuzur kurrë gjuhën e huaj, por   dhe nuk e ka lënë “mbas dere”, gjuhën shqipe. Dihet se ajo ka një pasuri fonetike,  që nuk bëhet pengesë për mësimin e gjuhëve të huaja. Morfologjia dhe sintaksa e gjuhës shqipe është kaq e pasur, sa qëndron krenare edhe para gjuhëve më të zhvilluara. Atëhere, ku i ka rrënjët kjo mendësi e gabuar e disa prindërve të rinjë emigrantë, për nënvlerësimin e gjuhës shqipe? Disa e shpjegojnë me mendësinë e këtyre prindërve, gjoja, për t’u bërë shpejtë amerikanë, gjermanë, italianë e kështu me radhë, për t’u bërë qytetarë të Botës moderne. Por ruajtja e gjuhës amtare nuk është çështje mode, shijesh, zgjedhjesh,  por është pjesë e identitetit, e karakterit dhe kulturës bashkëkohore.  Kudo dhe kushdo, që të jesh, nuk mund dhe nuk duhet t’i mohosh prindërit e tu, vendin ku ke lindur  ose gjuhën amtare. Asnjë shqiptar(e) i(e) vërtetë, nuk i pranon dhe as nuk duhet t’i pranojë këto  të fundit..

4. E papritura e bukur, e këtij viti arsimor

Në shtatorin e kaluar, të këtij viti arsimor, shkollës sonë iu shtua edhe një klasë “speciale”. Tri vajza të reja amerikane, të fejuara ose të martuara me djemë shqiptarë, kërkuan të regjistroheshin në shkollën tone, për mësimin e gjuhës shqipe. Ato ishin Joyce Zeka, Megan Pajollari dhe Lisa Blasz.  Ky hap i tyre ishte në shënjë respekti për bashkëshortët, për djemtë shqiptarë dhe të afërmit e tyre. Ishte me të vërtetë një gjë e bukur. Këtyre vajzave iu shtua edhe një çift amerikan, John dhe Teresa Graeff.  I pari është pastor në një kishë, ku shkojnë mjaft shqiptarë, ndaj ai dhe e shoqja e ndjenin të nevojshme komunikimin në shqip me ata.  Kryesia e Shoqatës caktoi mësues të tyre anëtarin e kryesisë, z.Ivzi Cipuri, veprimtar i palodhur, i cili ka mbaruar për anglisht, në Tiranë dhe mbrojti masterin, në këtë gjuhë edhe këtu, në Amerikë. Kjo ishte zgjidhja më e mirë e problemit. Ata janë të vëmëndshëm dhe mjaft të interesuar për mësimin e gjuhës shqipe, sa më mirë dhe shpejt. Dallohen, sidomos, Joyce dhe Teresa për zellin dhe punën këmbëngulëse që bëjnë, por edhe Megan e John nuk qëndrojnë pas. Nuk është e lehtë kjo punë edhe për mësues Ivziun, pasi dendësia e punës është e madhe. Amerikanët duan ta mësojnë shpejt gjuhën shqipe.
Tani shkolla jonë është më e pasur, më e madhe dhe më e bukur.Ndjehemi krenarë për ç’ka është arritur ,por kërkojmë më shumë. Ky dhjetëvjetor, i Shkollës Shqipe “Gjuha Jonë”, na nxitë për të bërë edhe më shumë, në të ardhmen. Se ai përkoi me ditën e madhe të Shkollës Kombëtare Shqipe – 7 Marsin dhe Ditën Ndërkombëtare të Grave.  Në festën e madhe, që organizohet çdo vit nga Shoqata jonë, me rastin e këtyre festave, mësueset e shkollës sonë kanë vendin e nderit.  Sivjet, u ftuan të gjitha mësueset, që kanë shërbyer qyshë në ditën e parë të jetës së shkollës sonë. Ato janë: Luliana Toshi, Elvira Budo, Mirela  Qirici, Mirjana Kina, Mimoza Priftanji, Lindita Hysko, Rajmonda Bardhi, Liljana Gaba, Nikoleta Papa, Majlinda Tahiraj, Kozare Doko, Irini Zenelaj, Adelina Ramizi, Kësmete Begollari.Nga të gjithë prindërit dhe fëmijët, që mësuan të lexojnë, shkruajnë dhe flasin shqip në këtë shkollë, nga kryesia e Shoqatës sonë, bashkë me tufat e luleve, ato marrin edhe një falenderim të madh, për punën e përkushtuar, të bukur dhe të shënjtë të mësueseve të gjuhës shqipe, larg Atdheut.

Filadelfia-SHBA, mars 2014

* E dergoi per Diellin- Murat Gecaj/

 Mendime rreth vëllimit poetik “Mërgata e Luleve” të poetit Albert ABAZI (HABAZAJ)/

Shkruan: MSc Petraq KOTE/ poet, kritik letrar/

…“Poet i munguar ”!/

Oh, sa pak janë si ti i dashur Abazi! Sa shumë libresk poetë që ka sot Shqipëria e më gjerë. Ti je poet që zihe me Albert Abazin! Për t’u bërë shok, mik i mirë, i shtrënjtë dhe i shenjtë i njeriut Albert Abazi, poetit shqiptar, vetëqënies dhe për rrjedhojë i shoqërisë lexonjëse, letërsisë shqiptare. Zihe, se njeriu poet, por edhe i rëndomtë që bota njerëzore e respekton, po nuk respektoi vetëveten, s’ka dhe s’mund të respektojë qytetarinë. Zihe për vlerën që shpesh e zë poshtë antivlera ndër ne zoti njeri – poet i kohës sime, grindavece dhe me kërkesa, dhe me ambicje, dhe me pështyma, dhe me baltra, dhe me vrere, dhe me të pavërteta, dhe me vrasje. Ku mbi ‘të si mbi kalë, hipën politika tinëzare shtetërore, apo injoranca përgjysmë kombëtare. Nuk ka më të tmerrshme se politika tinëzare, injoranca përgjysmë kombëtare! Ajo e ha njeriun e mirë, poetin talent, letërsinë elitare. Ajo ha shtetin vetë dhe përherë kombin.

Mirë bën.Ti vjen erë sot, i dashur. Vjen erë sot, për të ardhur erë nesër, sepse e jeton të sotmen. Dhe duke jetuar të sotmen edhe pse është dhuratë, jeton agimin e të nesërmes që është mister, enigmë. Poetët dhe misteret janë vëllezër. Të paktën llogjikisht dhe çmendurisht pranohet edhe nga psikologjia. Mirë thotë A. Shopenhauer “Ngjajmë, por jemi ndryshe”. E kush më mirë se ty zihet me vetë poetin Albert Abazi, apo poetin 2 herë A. Zihe për të qënë ndryshe edhe nga ai.

Libri yt është Ura më e gjatë e Europës. Kur e mbarova Udhë – Urën u mërzita. Mendoja mbi të 2 Romat dhe “Luanët që drejtonin Luanët ”, por mendoja dhe për 2 Iliritë.

Po ta dinte një poet italian këtë ndjesi timen, që është në të vërtetë e jotja, ka mundësi të kishim dy Udhë  - Ura sot. Një në shqip dhe tjetrën në italisht. Pra, dy  “Mërgata e Luleve “.

Dhe ti pranon i nderuar poet, i nderuar urëbërës e njëkohësisht udhëkalues:

   … “Fatkeqësinë e vjershave të mia

e kuptova kur njoha dinakërinë ”…

…Ura jote poetike që tret emrin “Mërgata e Luleve ”, vendosur mbi shpatulla e këmbë gjigante emigrante europiane që s’janë tjetër veçse këmbë urash, është urë e dhembjes. Eh, sa arkitrarë e trarë figurativë nën syrin e kilometrave të lodhur shtrihen mbi rrafshin e saj. Eh, sa gjurmë mendjesh që koha i shuan e ndez, humbin e  riduken mbi të, lidhin e zgjidhin brigjet e këputura të ngjarjeve antike, mesjetare e moderne të Perëndimit me Lindjen europiane. Jetë, atëhere ngjall libri yt në jetët e dy krahëve të Mesdheut edhe pse ecë mbi dy këmbë që s’janë paralele ose simetrike.

 …“As fis, as gjak, as farë me të s’më lidhet.

Përse dy lot në faqe më ngrinë si dy kokrra breshëri”?

Ky varg gjendet në librin “Mërgata e Luleve”, kjo frymë poezie, çdo klasë shkrimi.

Veç varg të yndyrshëm nuk ka në të, siç lexova diku në parathënie (!). Albert Abazit nuk i rrëshqet vargu. As lexonjësve, vargu i Albertit nuk u rrëshqet nga sytë. Albert Abazi ka varg pykë, gozhdë, plumb, raketë. Vargu që rrebelon nuk ka dhjamë. Dhjam ka vargu dredharak, vargu tinëzar, vargu gënjeshtar. Se vargjet janë si njerëzit që i bëjnë, si poetët. Vargu i Abazit  është varg i kockët, i vetëtimtë, i gjëmimtë. Ky është edhe shkaku  i lidhjes së këtij vargu në mënyrë permanente me vargun e shpirtit të krahinës së tij, Labërisë. Me vargun kështjellë të pa pushtuar të kombit të tij.

Vargu i Albert Abazit nuk të lëpin, nuk të jargos. Vargu i tij të trand, të rrëqeth, të sëmbon dhe të motivon për jetë.

Ai është lirik më shumë se gjithshka, por në barrikadë dhe jo i dhembjes krenare, por i dhembjes kryeneçe, sarkastike. Abazit i dhemb vetja europiane, por më shumë i dhemb vetja shqiptare:

… “Shteti im çapaçul

    Unë të dua, ti ma ngul”…

Distiku tjetër ndaj deputetit të parlamentit të vendit të tij, është gjithmonë kujtonjës dhe koherent:

… “dhe mua më ka si ujët e pakët

Dhe unë e kam si ujët e hollë”…

Abazi është epik më pak se më shumë lirik e pa perëndi. Perëndia e vargut të Albert Abazit është sigurisht e vetme. Ajo e ka emrin “Jetë ”. Sigurisht mes  poetëve vlonjatë, shqiptarë Ali Asllani, Fatos Arapi, Bardhosh Gaçe, Petrit Qejvani, Myrteza Mara, Seit Seitaj, Dalan Luzaj, Mimoza Ibrahimi, Idajet Jahaj, Hiqmet Mehmetaj, Enrieta Sinaj, është edhe poeti Albert Abazi që operon me bisturinë poetike “hapësirë ”. Edhe në ngushtësinë e flakët, syri i poezisë së tij sheh dhe prej aty nis një botë tërë kozmogonike të poetizuar e të papajtuar me sotin. Albert Abazi nuk ka pranverë, verë, vjeshtë dhe dimër poetik. Ai ka vit poetik. Dimrin tek poezitë e tij e gjen edhe në palcë të korrikut të shpirtit. Dhe verën, në mes të zemrës së të janarit të shpirtit. Kjo është tërmetore. Është tërmetore se nga tërmeti jetë vjen brumi i tij poetik. Albert Abazi nuk i ka kushtuar shumë vëmendje metrikës, vëmendje i ka kushtuar kilometrikës, e cila në terminologjinë e dijes e ka emrin thjeshtë, jetë. Jetë e gjithërealtë, e gjithëshprehur, e gjithëshpirt, e gjithëkuptimt:

“Kur ma gjymtuan e prenë

 Shpirtin me gjysma brisku

 Mbolla një lule të bardhë

 Edhe për Alida Hiskun…”

Poezia e Albert Abazit nuk ka varre. Poezia e Abazit ka djepe. Bile edhe në poezitë e të tjerëve, që koha i  ka varrosur. Ai kërkon t’i rilindë, t’i rirritë e t’i nxjerrë në jetë …por s’arrin dhe ah me pshertimë:

“Retë u mbushën me lot!…”

Antikonformizmi poetik ngre krye dhe udhëheq gjithë revolucionin “Mërgata e luleve ”. “Me pahir sot…qesha pesë centimetra…” deklaron Abazi! Sikur vërtetë qeshja, gazi, hareja matet me sistemin metrikë! A s’ është gjetje Habaziane?! “Mërgata e luleve” nuk është mërgata vërtetë e luleve e transkripta e këtij togëfjalëshi është “Dhurata e luleve ”, dhurata e pasvuajtjeve e pasmbijetesës. Abazi e di mirë provebin Indian: “ Kur më mbaron jeta, nis dhe mbijetoj “! … dhe atëhere poeti deklaron:

“…Qaj me lot të njomë…”  

Ky libër është shkruar në vjet mërgimi 1998, deri në vitin e kthimit abderik 2006. Tipologjia është kolorike. Ai është një manifest që shoqëron anijen Jetë për në dy brigjet e oqeanit njerëzor Lindje – Vdekje dhe Vdekje – Lindje. Që i bie të jetë Shqipëri – Itali dhe Itali – Shqipëri. Lënda është materiali njerëzor, i cili vepron në luftën më  të gjatë të mijëvjeçarëve, më të vështirë por të bukur, “luftën për të mbetur njeri ” e më pastaj, poet…

Fier, 3 mars 2007 – 20. 03. 2014

TRI POEZI NGA LIBRI I POETIT ALBERT HABAZAJ (ABAZI): “Mërgata e Luleve”

         Të fala nga Vlora

Vargje të lagura nga shirat e vjeshtës

Për në vise të largëta guxoj të nis,

Druhem nga tetori, muaji i vjershës

Se vreshtat vagëllohen të bëhen feniks …

Shkon urimi në Ohrin tim, në Ohrin tënd,

nga Vlora e Lasgushit, në Pogradecin e Asllanit,

një det me të fala po nis me gjithë mend,

se jam fryma labe e Kosovës, Elbasanit …

Është shpirti i pastër si vesë prilli

që dritëron për ç’ka Zoti ka bekuar:

të ka, moj vjeshtë, jeta ime sinonimin

me rruaza diellore zbukurar.

Vjeshtë, moj e bukur vjeshtë,

të kam rrush, shegë dhe pjeshkë …

Pikturë poetike

Mirë se ardhe bukuroshe, vjeshtë buzarta,

me ëmbëlsinë dashamirëse sa butë më zgjove,

si një grua e plotë, e mirë, pa dekorata,

pasaportë dashurie në krahë të zogjve.

Një ngjizje mistike më dalldis me vjeshtën

herë si Penelopa më duket, herë si Zhuljeta;

është aroma e saj që ma deh vjershën

kur rebelohet si një Petro Marko me gërsheta.

Me Monalizën e Da Vinçit, më duket

Se janë dy motra të kapura për dore.

Kur e shkel, më vjen shumë keq për vjeshtën;

do të zihem me të, po korri hambullore …

Shirat e vjeshtës

Shirat e vjeshtës rrudhin ballin fajtor

vjeshtës nuk i bëra dot karantinë,

me pako të shamie, kur fshin lotët,

i zbuloj personalitetin, psikologjinë …

Natës, turbullohet hëna pas shiut,

pastaj na hiqet si vajzë e sjellshme.

Vjeshta përshëndet mikeshën qiellore,

hoje mjalti nga Universi derdhen.

Në vjeshtë dhe plaku flokë borë duket

thinjur më bukur nga të tjerët;

shirat e vjeshtës më rrëmbejnë tutje

zgjas duart të këpus yjet e ndezur.

Është e pjekur vjeshta, s’mban inate

era e ftoit këndshëm i del pragut,

kur poetëria e imiton nëpër vargje

vjen papritur dimri-princ i akullt.

“Tribuna of the Uffizi” – Royal Collection, Windsor/

Johan Zoffany (1733-1810) ishte njė piktor gjerman i Neoklasikes, si piktor qe aktiv kryesisht nė Angli. Veprat e tij ndodhen nė shumė galeri tė shquara britanike, si National Gallery, Londėr, nė Tate Gallery dhe nė Royal Collection./

***
NJĖ DETAJ…/
Njė detaj interesant sa i pėrket piktorit Johan Zoffany ėshtė diē qė ka tė bėjė me kanibalizmin.
William Dalrymple paska publikuar librin “Mugalėt e Bardhė”, nė vitin 2002, (William Dalrymple, White Mughals, 2002, Penguin Books) nė tė cilin pėrshkruhen marrėdhėniet e ngrohta qė ekzistonin midis britanikėve dhe disa indianėve nė shekullin XVIII dhe fillimshekullin XIX.
Nė atė kohė njė nė tre burra britanikė nė Indi na qenka martuar me njė grua indiane.
Librin e Dalrymple vetė nuk e kam lexuar, por si info tė “kureshtisė” (aso ad hoc), sipas Enc. Britannica libri i dokumenton lidhjet ndėr-etnike midis oficerėve britanikė dhe grave indiane, si dhe kontekstin gjeopolitik tė fundshekullit XVIII nė Indi.
Dalrymple po ashtu i shqyrtuaka bashkėveprimet e Krishterimit dhe tė Islamit, duke hedhur nė pah marrėdhėniet ēuditėrisht tė brishta nė mes kėtyre dy religjioneve nė kohėt e Indisė sė atėhershme.
Nė librin e vet Dalrymple paska shkruar se piktori Zoffany pati jetuar pėr njė kohė nė Indi, gjatė kthimit nė Angli anija e tyre qe shkallmuar, aksidenti pati ndodhur diku nė ishujt Andaman. Tė mbijetuarit paskan praktikuar njė lloj “llotarie” nė tė cilėn humbėsi i rastit (ndonjėri nga marinarėt) ėshtė ngrėnė!
Dalrymple e paska pėrshkruar piktorin Zoffany tė ketė qenė “i pari dhe i fundit nga Royal Academy si njė kanibal”.
Ndėrsa sipas tė dhėnave, Zoffany paska qenė njėri nga anėtarėt themelues tė Akademisė sė Re Mbretėrore, nė v. 1769.
Nė njė artikull tė publikuar nė The Guardian, tė v. 2002 (i cili ėshtė nė linjė, me qasje tė lirė) – Review: “White Mughals: Love & Betrayal in Eighteenth Century India, by William Dalrymple“, thuhet se nė atė libėr Dalrymple argumenton qė rėnia e Perandorisė sė Mugalėve u “pasqyrua si pushtim indian i imagjinatės evropiane”, autori Pankaj Mishra ofron njė vėshtrim ekspertėsh lidhur me librin e W. Dalrymle “Mugalėt e Bardhė”.
Artikulli i P. Mishra nė The Guardian mund tė lexohet kėtu: http://www.theguardian.com/education/2002/oct/05/highereducation.books1

Promovohen në Bruksel  veprat e Dr Nusret Pllanës : “Terrori i Serbise  pushtuese mbi shqiptarët 1844-1999 ”  , “Intervenimi i NATO- S  në Kosovë” dhe filmi dokumentar “Rrugëtimi i një libri nëpër  botë”/

Nga Agron Shele, Bruksel/

Me rastin e 15-Vjetorit të Intervenimit Humanitar dhe Ushtarak të NATO- S në Kosovë, në një nga ambientet e Hotel “RAMADA” në Bruksel u zhvillua aktiviteti kulturor për promovimin e veprave Publicistike- Dokumentare të Dr  Nusret Pllana. Trajtimi i kësaj teme sa të dhimbshme po dhe aq identifikuese për masaktrat e kryera mbi popullsinë shqiptare në Kosovë nga ana e një populli të tërë të kriminalizuar, sikurse eshtë populli serb , rihedh dritë me fakte dhe argumente reale për atë  krim mesjetar që ka ndodhur në zemër të Evropës. Që në fillim ndeshesh me foto tepër të rënda për një sy normal njerëzor, ndeshesh me krime që kalojnë dhe pamjet error,  dhe të ravijëzuara përbrenda identifikimit real dhe kohor hedhin dëshminë e gjallë dhe të pakontestueshëm të martirizimit biblik të një popullsie të tërë. Pjesmarrja e gjerë e komunitetit shqiptar , e përafaqësuesve shqiptarë të akredituar në misonin e NATO-S këtu në Bruksel, e pëfaqësuesve diplomatikë të Kosovës dhe Shqipërisë dhe e gazetarëve që kishin punuar në misionet e para në Kosovë, si dhe e mjaft personaliteve të tjerë të jetës kulturore dhe shoqërore e bënë aktivitetin kulturor edhe më të larmishëm.

Në fillim të këtij prezantimi e mori fjalën përfaqësuesja e trupit Diplomatik të Kosovës, akredituar në Bruksel, Ambasadorja  Mimoza Ahmetaj, e cila do të citonte përjetimin nga afër të këtyre tmerreve, përpjekjen e popullsisë për të mbijetuar, si dhe rëndësinë e “UÇK”, e cila në bashkëpunim me “NATO- N ” , do sillnin fitoren  vendimtare dhe lirinë aq të merituar të Kosovës. Ndër të tjera Znj Ahmeti do të citonte që kjo e kaluar e mbuluar me dhimbje dhe gjak duhet kurorëzuar me forcimin dhe konsolidimin demokratik të shtetit të Kosovës, si i vetmi garant  që gjëra të tilla të mos përsëriten më. Mbledhjen e fotove të rralla, paraqitja reale e tyre, do përbëjë një arshivë të shkëlqyer për atë ç’ farë ka ndodhur, dhe do i shërbejë kujtesës historike për kalvarin e dhimbjeve që kemi përjetuar si popull, por edhe si memorie e gjallë  për mbarë botën e civilizuar, e cila duhet të marrë një mesazh të fortë për mos lejimin e këtyre tmerreve në mileniumin e ri.

Përfaqësuesi shqiptar i akredituar pranë NATO-S , Z Kristaq Gërveni, do vlerësonte misionin e NATO-S në Kosovë, ndërhyrjen ushtarake dhe bashkëpunimin e shkëlqyer me forcat e “UÇK”, duke e cilësuar ato si Forca të Këmbësorisë në terren. Më pas ai do vlerësonte  punën e  shkëlqyer të autorit , i cila nëpërmejet argumenteve dhe fotove reale do të përjetësonte atë memorie të hidhur por të domosdoshme, si dhe do  ndërgjegjësonte mbarë opinionin Ndërkombëtar për ndërhyrjen e drejtë të Trupave të NATO-S dhe do shenjtëronte edhe më shumë përpjekjen e popullit kosovar për liri dhe pavarësi. Ndër të tjera ai u ndal edhe tek funksionimi dhe misioni  i  trupave  të  NATO-S  sot, ku rreth 5700 trupa janë garant i sovranitetit por dhe përpjekjeve për demokratizim më të gjerë të jetës në vend.

Koordinatorja e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptarë në Belgjikë Znj  Shqiponja Duro  do të shprehte përgëzimet për punë kuptimplotë në të mirë të Kombit dhe të vërtetave historike me fjalë poetike; “Kosovë, je gjaku im që nuk falet” (Ali Podrimja). Ndërkohë ajo u ndal në disa aspekte të trajtuara në librat me përmbajtje historike. Së pari mbi faktin që sikurse edhe autori afirmoi paraprakisht se këto libra pjesë e arkivit janë shprehje e dhimbjes së popullit të Kosovës dhe si e tillë bëjnë që autorësia i përket Kombit. Autori ka kryer një shërbim të vetëdishëm qytetar për ta ruajtur të gjallë në arkiv dhimbjen dhe krimet e luftës. Ato përbëjnë të vertetën e shqiptarëve të Kosovës që aspiruan Lirinë. Dy elemente nxorri ajo në pah; hedhja dritë mbi viktimat më të pafajshme gjatë luftës fëmijën dhe nënat e gratë shqiptare. Gratë e dhunuara gjatë luftës duhen trajtuar nga shoqëria si heroina lufte. Si krijuese letrare ajo recitoi vargjet poetike ‘Bie shi i kuq, mbiu tërfil i kuq në Kosovën’  që i kishte hedhur në letër nga inspirimi i trishtë i viktimave të luftës. Në shenjë përgëzimi znj. Duro i fali autorit dr. Pllanës librin për Faik Konicën : “Jeta në Uashington” të autorit Ilir Ikonomi.

Zëri i parë i frymës së lirisë në Kosovë “ Ju flet Kosova e lirë”, autori i këtyre veprave Publicitare dhe Dokumentare, autori  Nusret Pllana, do të vlerësonte të gjithe kolegët e tij  që kishin punuar për realizimin e këtij Projekti Kombëtar, mbledhjen e fakteve dhe fotove nga arshiva të ndryshme deri tek arshiva serbe, do falenderonte gjithë bashkombasit e tij që jetojnë në vende të ndryshme për përkrahjen dhe realizimin e prezantimit të veprave të tij duke filluar nga Gjermania, Italia, Turqia, Austria, Norvegjia, Suedia, Filanda, Belgjika etj dhe duke folur më pas për prezantimet ne Uashington, Nju Jork, Boston, Kanada  etj , si dhe për të shkuar gjer në Australinë e largët. Qëllimi i rrugëtimit të këtij libri nëpër botë është më se i rëndësishëm, pasi nëpërmjet pamjeve reale të cilat flasin më tepër se mijëra fjalë ne argumentojmë sakrificën tonë si komb, argumentojmë të drejtat legjitime dhe denancojmë barbarinë fashiste serbe , të cilës edhe për këto monstruozitete të kryera,  çuditërisht i janë hapur dyert për në familjen Evropiane. Gjatë 4 gjenocideve të ushtruara mbi Kosovë, e konsideruar kjo në vrasje dhe diegie  në gati 150 vjet kanë humbur jetën mbi 570 000 shqiptarë dhe janë shkaktuar mbi 129 milionë dollarë dëme materiale. I gjithe ky bashkëpunim famëkeq për zhdukjen e popullsisë shqiptare ka ardhur në sajë të bashkëpunimit Kishë Ortodokse Serbe – Akademi e Shkencave dhe Politikës, prandaj  këtu nuk flitet për një politikë kriminale por për një popull kriminel, i cili në gjenerata përsërit masakrat dhe kryen barbarizma të tilla. Konceptimi këtyre veprave me fakte argumentuese dhe foto jo vetëm që informon opinion  Ndërkombëtërar, por shuan edhe zërat e fanatikëve apo dogmatikëve si Europarlamentari Dik Martin,  që e shikon ende Serbinë si Jugosllavi.

Shfaqja e Dokumentarit dhe intervistat e pjesëmarrësve të shumtë  nga shtete dhe kombe të ndryshme do e bënte edhe më interesant këtë takim,  do përforconte edhe më shumë bindjen për rëndësinë që kish ky publikim, qëllimin  që kish arritur, informimin real të kësaj gjakderdhjeje në Ballkan dhe denancimin e makinerisë kriminale serbe të udhëhequr nga kryekrimineli Sllobodan Millosheviçi. Arshivimi këtij libri në shumë Biblioteka Ndërkombëtare, Ambasada dhe në veçanti tek Biblioteka e Kongresit Amerikan, Biblioteka e OKB, Biblioteka e Gjykatës së Hagës, tregon më së miri për punën e shkëlqyer tashmë të misionarit Dr Nusret Pllana, në shërbim të sakrificës dhe përvuajtjes së pupullit të Kosovës, në shëebim të ruajtjes së kësaj memorie historike, të denancimit të kësaj të keqeje kombëtare,  si :  të shpërnguljes me dhunë nga trojet, masakrimit deri tek fëmija në bark të nënës, dhunimit të vajzave dhe grave dhe që kjo e keqe të mos përsëritet më duhet të shërbejë si shëmbëlltyrë e rezistencës, sakrificës, provës së gjakut për të ringritur të ardhmen tjetër, atë të konsolidimit si shtet ligjor, sovranitetit dhe lirisë.

Autori mbylli mbrëmjen me apelin : “Zgjohu Kosovë ! Mos e harro të kaluarën e dhimbshme!”.

Institucionet Arsimore “Turgut Ozal” me mbështetjen e Ministrisë së Mirëqënies Sociale dhe Rinisë, organizuan sot Festivalin Kulturor Ndërkombëtar të Rinisë, edicioni i parë.Ky event mbarëkombëtar, që ka edhe suportin e Universitetit Epoka, Universitetit të Arteve dhe MIST (Memorial International Shcool of Tirana), do të përfshijë jo vetëm pjesë të kulturës e traditës shqiptare por edhe më gjerë, duke çelur një dritare të madhe kulturore në rajonin tonë.

Pjesë të ndryshme muzikore, këngë, kërcime dhe pjesë poetike,  shoqëroi  të pranishmit për rreth dy orë në Pallatin e Kongreseve. Festivali u prezantua nga çifti simpatik Amarda Toska dhe Ermal Mamaqi.  Festivali Kulturor Ndërkombëtar vjen në vazhdën e festivaleve ndërkombëtare të muzikës, gjuhës dhe letërsisë organizuar nga të rinjtë në rreth 160 vende të botës nga shkollat simotra të Institucioneve Arsimore “Turgut Ozal”.

Këto festivale janë mundësia më e mirë për të ndarë e përjetuar sëbashku kultura, gjuhë e tradita të ndryshme, bazuar në harmoninë, tolerancën e mirëkuptimin. Vetëm në këtë mënyrë, një botë e re do të lindë në marrëdhëniet miqësore dhe vëllazërore mes popujve, feve dhe kulturave. Festivali synon të sjellë në Tiranë vëmendjen e të rinjve të rajonit tonë.

Por një qëllim parësor është edhe përcjellja e vlerave të rinisë shqiptare, dëshirave dhe pritshmërive të tyre drejt këtyre vendeve por edhe drejt Bashkimit Evropian, ku Shqipëria dëshiron dhe do të jetë anëtarë në të ardhmen e afërt. Institucionet arsimore “Turgut Ozal” ose njohur ndryshe si Kolegjet Turke kanë një të shkuar tashmë 21 vjeçare në vendin tonë.

Ato gjatë këtyre dy dekadave dhe tashmë në dekadën e trerë, kanë punuar për të sjellë më të mirën në fushën edukative-arsimore për të rinjtë shqiptarë. Këto shkolla janë tashmë një markë e pranuar ndërkombëtarisht e vendit tonë. Institucionet arsimore “Turgut Ozal” dhe Universiteti Epoka, falënderojnë të gjithë bashkëpunëtorët në organizimin e një eventi të tillë ndërkombëtar, dhe në veçanti Ministrinë e Mirëqënies Sociale dhe Rinisë.

Nga Petraq Risto/New York/

Gjergj Kastrioti Skënderbeu i Virgjil Kules është tepër real dhe i prekshëm: burrë shteti, luftëtar, diplomat, i mençur, largpamës, dinak, stresant, i kthjellët, nuhatës, tinzar dhe mbase me shumë epitete të tjera të përshtatshme e të natyrshme për bashkëkohësinë. Ishte një kohë kur ai u kthye në simbol dhe falë këtij simboli populli ynë u frymëzua dhe arriti të mbijetoi… Edhe sikur Skënderbeu të ishte shpikur nga ndonjë shkrimtar anonim, për ne do të kishte vlerë të jashtëzakonshme, por kur ai është i vërtetë dhe tepër ndikues në historinë shqiptare, ballkanike dhe europiane, vlerat e Kryqtarit të Fundit e kapërcejnë forcën e simbolit. Busullat u shpikën pas Yllit Polar.

Në librin e Virgjil Kules, me një strukturë kronologjike, të krijohet ideja e një skele të madhe ngritur nga skulptori, brenda së cilës qëndron dhe blloku gjigant i mermerit nga ku gradualisht, daltë pas dalte, goditje pas goditjeje do të hiqet lëvozhga e mitit e do të zbulohet figura reale e një personaliteti historik,  që diti ta përballojë historinë me mjetet dhe ligjet e kohës. Marrëdhëniet e tij me Papën, Venedikun, Napolin, Portën e Lartë, Romën, Huniadin, Raguzën, Milanin, natyrisht edhe me  fqinjët; betejat e tij, fitoret dhe humbjet, “rrëshqitjet” politike e diplomatike, sherret dhe flirtet me fqinjët, rëniet dhe ngritjet, aleancat dhe krushqitë, e bëjnë atë tepër njerëzor dhe të vërtetë.

Autori i këtij libri është një hulumtues serioz, ai arrin të analizojë faktet historike nëpërmjet prerjeve vertikale dhe horizontale, së brendshmi dhe së jashtmi, pa rënë në përshkrim emocional, poetik e patetik, që siç shprehet ai mund të gjenden të përshkruara mrekullisht në vepra të tjera si te Barleti, Dhimitër Frangu, Noli,  etj. Virgjil Kule na krijon një mit duke hequr lëvozhgën e mitit, thënë më drejtpërdrejtë: krijon figurën e Gjergj Kastriotit jo duke patur parasysh modelin e Barletit për heroin etj., jo duke patur parasysh veprat e shumta letrare, muzikore, artistike, etj., por modelin e ftohtë të dokumenteve historike, të analeve, traktateve, letërkëmbimeve, etj. Skënderbeu ishte udhëheqës vizionar, burrë shteti, diplomat dhe ushtarak. Ai si njohës në thelb i synimeve të Perandorisë Osmane, nuk ishte një “i ngujuar në kështjellë”, por politikan e strateg tepër i lëvizshëm, manovrues e përfitues i situatave europiane, veçanërisht i marrëdhënieve me vendet italike; Gjergj Kastrioti ishte një njohës i mirë i situatës së brendshme, ai e dinte që Porta e Lartë do ta luftonte me një mijë mënyra, me armë dhe presion, me gjeneralë dhe tradhtarë, të huaj apo të brendshëm dhe si rrjedhojë Heroi do të dinte të orientohej, të reagonte, në shumicën e herëve të fitonte e natyrisht edhe të gabonte e të humbëte. Autori i përshkruan qartë marrëdhëniet e brendshme të Gjergj Kastriotit me të vetët si Muzakë Topinë, Moisi Golemin, Aranitin, Hamza Kastriotin, etj., marrëdhënie këto tepër komplekse të lidhura me baticë-zbaticat e kohës në një vend të vogël si Shqipëria, një nyje e rëndësishme midis Lindjes dhe Perëndimit, ku mplekseshin interesa të shumta të fuqive të mëdha në shekullin e XV.  Personaliteti i Kastriotit në Ballkan, veçanërisht pas vdekjes së Huniadit, merr një përmasë tjetër, përmasë që dalta e skulptorit e jep me “goditje” të sigurta duke na dhënë një Kastriot me autoritar në rrafsh ndërkombëtar e natyrisht edhe në marrëdhënie me princërit arbër, të cilët jo rrallë herë kishin një frikë se me absolutizmin e vet “atleti i krishtërimit” do “ti gëlltiste” principatat e tyre. Gjergj Kastrioti ishte një figurë komplekse, i kthjellët në qëllimet e tij, bashkëveprues, gjë që autori Virgjil Kule e jep me ngjyra të gjalla dokumentare duke iu referuar bashkëkohësve të heroit dhe duke bërë deduksionet e duhura në arritjen e përfundimeve të tij.

Libri “Kryqtari i fundit” i Virgjil Kules është një kontribut me vlerë për pasqyrimin e figurës së Heroit tonë Kombëtar, për të cilin në kohën e sotme disa përpiqen të hedhin një baltë të vjetër apo të re, por balta nuk mund të përlyej një simbol të madh gdhendur në mermerin e kohës. Balta nuk ngjit në mermer. Busulla u shpik duke patur parasysh Yllin Polar dhe në shekullin XV Gjergj Kastriot Skënderbeu ishte një Yll Polar: zot i busullave, për të cilën Europa Perëndimore i ishte dhe i mbeti  mirënjohës.( Ne Foto: Nga promovimi i librit te Virgjil Kules te Shtunen me 22 Mars 2014 organizuar ne Prdouces Club, Manhattan, NY)

Kultura nuk ka kufij është shprehja më e drejtë që na shoqëron kudo në takime dhe veprimtari mes dy kulturave tona – italiane dhe shqiptare – në të dyja brigjet e detit Adriatik. Dhe kemi plotësisht të drejtë ta pranojmë dhe ta themi me plot gojë se kulturat e kanë më të lehtë integrimin. Lidhjet me Italinë janë shumë të vjetra dhe sot vazhdojnë të kenë të njëjtën forcë dhe reciprocitet si në të shkuarën. Një vend i vogël si Shqipëria e ndjen nevojën që, në këtë kohë të vështirë të historisë së saj, të ketë mbështetje në Europë, edhe për statusin kandidat për të cilin po flitet shumë kërkohet një mbështetje e tillë. Italia dhe vendet e tjera të fuqishme fqinje janë më të natyrshmet, pasi me to kemi mundësitë më të shpejta për të bashkëpunuar dhe komunikuar. Që nga viti 1990 e deri më sot shumë institucione dhe shoqata italiane kanë dhënë një kontribut të vyer dhe kanë bërë një punë të shkëlqyer në ndihmë të vendit tonë, të popullit, të kulturës, arsimit, të dyja këto si dy shtyllat e së shkuarës, së sotme dhe së ardhmes. Një nga këto shoqata është dhe MYLAND me president z. Francesco Malaspina që bashkë me anëtarët e saj përpiqen të ndihmojnë zonat që kanë ende vështirësi të mëdha në shtegtimet e tyre në vendin e shqiponjave. Por një tjetër veprimtari e ndezi dritën e shkëmbimeve dhe bashkëpunimeve në muajt e parë të këtij viti, një ekspozitë fotografike me pamje nga vizitat e tyre në qytete të ndryshme të Shqipërisë, dedikuar heroit shqiptar të të dy botëve, baronit me titull të plotë mes fisnikëve italianë, Gjergj Kastriotit. Ekspozita ka patur një interes të madh mes të dy komuniteteve dhe një sukses të madh në qytetin e Ferrarës, pasi është vizituar nga shumë italianë dhe shqiptarë që jetojnë në Itali, prandaj i falenderojmë për këtë nsimë që i lidh më shumë urat tona të bashkëpunimit. Me këtë rast presidenti i shoqatës na dha edhe një intervistë ku mësojmë më në detaje të gjithë veprimtarinë e saj.

Pyetje : Një ekspozitë fotografike për Shqipërinë dhe për të kujtuar Gjergj kastriotin; përse keni zgjedhur heroin tonë kombëtar?

Përgjigje : Sepse heroi juaj kombëtar pati një rëndësi të madhe për historinë gjeopolitike të viteve 1400. Lufta e tij iu kundërvu ekspansionit të perandorisë otomane në të gjithë Europën. Në Itali vetëm studiuesit e njohin se cili ishte. Ne po përpiqemi që ta bëjmë të njohur për italianët këtë njeri të madh dhe për vetë rëndësinë që ka patur për historinë e gadishullit italian.

Pyetje : Shoqata juaj vjen shpesh në Shqipëri, cili ishte kontakti juaj i parë me të? Cilat qytete keni vizituar?

Përgjigje : E themeluam shoqatën për promovim shoqëror Myland në vitin 2012, por udhëtimin e parë  e bëmë në korrik të po atij viti, bashkë me një grup miqsh të Verilindje 4×4 të Triestes, të apasionuar si ne pas udhëtimeve me mjete 4×4. Në fakt kontaktin e parë me popullin shqiptar e pata në vitin 1991, në kohën e eksodit të madh të vitit 1991, kur 27 mijë qytetarë shqiptarëzbarkuan në brigjet e Puljas. Për të qënë i sinqertë në atë kohë nuk e dija se ku ishte atdheu juaj, por nuk isha i vetmi në Itali. E dija që përtej detit Adriatik ishte Jugosllavia e krijuar nga popuj të ndryshëm dhe Greqia. E pranoj që nuk kisha njohje. Është e vështirë të shkruaj se në cilat qytete kemi qënë. Mund të them se deri më sot kemi vizituar në mënyrë të veçantë Jugun e Shqipërisë dhe kemi vizituar disi edhe Veriun. Synimi ynë është ta vazhdojmë këtë rrugë të njohjes. Sa për ide i kemi vizituar qytetet më të mëdha shqiptare dhe në shumë prej tyre kemi qëndruar për disa ditë : Tiranën, Shkodrën, Durrësin, Krujën, Vlorën, Beratin, Gjirokastrën, Elbasanin, Sarandën, Përmetin, Korçën, Gramshin, Pogradecin, Ersekën, Voskopojën etj. Por ndoshta është kurioze ta dini se kemi vizituar fshatra të rëndësishëm të historisë suaj si Kuçi dhe frashëri, apo të rëndësishëm për nga pejsazhi si Thethi. Fshatra të tjerë të panjohur për turistët e huaj si Progonati, ku mund të admirosh një prej kanionëve më të mëdhenj të Europës. Dardhën në këmbë të malit Tomorr, Lekasin në këmbë të zinxhirrit malor të Ostrovicës, Grabovën në malet afër Gramshit dhe mund të vazhdoj edhe më tej me një listë të gjatë.

Pyetje : Vitin e kaluar ishit në Ersekë dhe më pas çuat ndihma në shkollën e Moglicës. Çfarë marrëdhënie keni me qytetet shqiptare?

Përgjigje : Nëse mendon me drejtuesit e bashkive ku kemi qënë, ju them se gjithmonë kur kemi kërkuar takime me ta, na kanë pritur shumë mirë dhe me shumë prej tyre kemi marrëdhënie të bukura njohjesh. Në Ersekë kemi qënë disa herë për motive të ndryshme. Ushqimi është i shkëlqyer (ne italianët e duam shumë kuzhinën e mirë bio). Ka një muze etnografik shumë të rëndësishëm. Mësojmë shumë për historinë tuaj të lashtë dhe moderne, kur i vizitojmë ato. Është një muze për të cilin tregohet kujdes i madh brenda të cilit mund të shohësh detaje historike me shumë vlerë dhe me rëndësi që i kapërcen kufijtë kombëtarë. Ndoshta e ekzagjeroj disi, por UNESKO-ja duhet t’i vlerësojë që t’i ngrejë në nivelin e Trashëgimisë botërore. Në datën 13 gusht në sajë të interesimit të mikut tonë Rinalt Kasko dhe të kryebashkiakut të Ersekës, ishim të ftuarit e nderit në Festën e Trashëgimisë Kulturore të qytetit. Kaluma një mbrëmje të shkëlqyer në sheshin kryesor, me muzikë dhe shumë njerëz simpatikë që na pritën. Një kujtim që do të mbetet gjithmonë në zemrat tona.

Përse shkuam në Moglicë? Ky fshat gjendet në rrugën e ngushtë me zhavorr që kalon përmes kanionit të lumit Devoll. Kishim kaluar aty edhe herët e tjera, por nuk ishim ndalur. Në maj të vitit 2013 vendosëm të zbulonim diçka më shumë dhe aty njohëm drejtoren e shkollës. Lindi një marrëdhënie besimi dhe në gusht 2012 u kthyem që të sillnim materiale për nxënësit. Sa për kronikë në maj 2013 udhëtimi u organizua nga shoqata Magna Grecia Off-Road. Është një klub të apasionuarish të makinave xhip me seli në Rossano Calabro. Jemi miq me presidentin e saj prej shumë vitesh dhe kur vendosin të bëjnë një udhëtim në Shqipëri, më kontaktojnë. Kemi këtë marrëveshje : ata organizohen duke mbledhur veshje dhe lodra për dhuratë ndaj instituteve që kujdesen për fëmijët dhe unë i shoqëroj duke u vënë në dispozicion njohjen time që kam për Shqipërinë.

Pyetje : Themi shpesh se ngjajmë disi, si ju pritën?

Përgjigje : Kemi ngjashmëri, sidomos me italianët e jugut. Bëhet fjalë për një ngjashmëri estetike, por edhe nga karakteri. Sigurisht kemi tradita dhe zakone të ndryshme. Mos harrojmë se prej 600 vjetësh ju vini në Itali. Besoj se gjaku është përzjerrë disi. Pritja është gjëja e parë pozitive që më ka bërë përshtypje nga ju. Duhet ta pranoj se në vitin 2010, isha pak i shqetësuar. Para se të nisesha, shumë më pyesnin nëse isha i marrë që shkoja me pushime në Shqipëri, një vend plot me hajdutë dhe vrasës, ku të gjithë shëtisin të armatosur dhe papritur mund të hash ndonjë thikë. Por unë dhe miku im Alessandro Caniati, u pamë në sy dhe të vetëdijshëm që në rast rreziku do të mbroheshim me radhë dhe iu bashkuam grupitb të xhipave të Triestes që të bënim këtë udhëtim “ shumë të rrezikshëm”. Etapa e parë ishte qyteti i Gjirokastrës. Në orën 2 pas mesante, ndërsa italianët e grupit, flinin të sigurtë në dhomat e tyre të hotelit, unë me mikun tim ngrinim dolli me rakinë tuaj, të ulur në barin e qendrës historike bashkë me tre djem shqiptarë. Përfitoj nga rasti t’i përshëndet Olsi Zhusti, Iani Muka e Dini Mosho. Në sajë të tyre lindi në dhjetor 2011  “Castle Club 4×4 Gjirocaster”. Ishin shqiptarët e parë që njoha dhe tani janë miq të mirë.

Përgatiti Arjan KallÇo

Konferenca e donatorëve dhe zona e lire ekonomike në Gjakovë,në prizmin e planifikimit hapësinor dhe urban*/

Shkruan: arch.Ylber Vokshi-Ylli/

Shoqëria jonë ka kaluar nëpër ndryshime të mëdha ekonomike,sociale dhe kulturore. Si rezultat i dhunës shtetërore (lufta e vitit 1999),si dhe ndryshimeve rrënjësore të sistemit ekonomik dhe politik në erën e globalizmit. Ekonomia e tregut, prona private dhe procesi i decentralizimit janë sfidat ma të mëdha në fushën e planifikimit hapësinor dhe urbanistik. Ky trekëndësh magjik konsiderohet si gurë themel i një shoqërie te hapur demokratike.

Gjakova edhe tani mbetet një nga komunat ma të varfra në Kosovë,nga një komunë dikur e zhvilluar,me punësim të madh në nivelin federal,me aftësi prodhues e çka është ma kryesore me njerëz të vyeshëm dhe punëtor. Me një qasje tërësisht të gabueshme dhe tendencioze për 15 vite,çuditërisht u arrit të shkatërrohet e tërë infrastruktura zhvillimore e Komunës,e krijuar me mund të madh me dekada,thua se ajo nuk ishte pjesë integrale e Kosovës.

Konferenca e donatorëve që u organizua këto ditë ka rëndësi të veçante që organizohet edhe në nivelin komunal,është ky një kualitet i ri,që do të ndihmojë stabilitetin e shtetit,por duhet të jemi realist për kërkesat tona dhe atë çka na afrohet. Nga një angazhim i madh i të gjithë faktorëve komunal,edhe me angazhimin pothuaj se vullnetar të ekspertëve të shumtë gjakovar,u arri që me sukses për dy ditë të kemi shumë prezantime të projekteve të ndryshme dhe kërkesave reale për financim të tyre. Kishte shumë premtime nga donatorët prezent ato dy ditë,ishte kjo një ndodhi që efektet e veta do ti ketë afatgjate,për atë duhet përgëzuar ideatorët dhe të gjithë të tjerët që ndihmuan që kjo konferencë me sukses të realizohet.

Konferenca e donatorëve që u mbajt tregoi një interesim të dukshëm të donatorëve që veprojnë në Kosove. Kjo është inkurajuese për iniciatorët që e organizuan ketë ndodhi në Gjakovë,që edhe ne të ardhmen të prezantojnë projekte tjera të cilët i plotësojnë kriteret e një konkurrence të madhe në rajonin e Ballkanit. Çdo donacion-ndihmë e ardhshme është e mirëseardhur për ne duhet pasur dituri dhe kujdes nga ana e jonë për realizimin e tyre,e mos të lejojmë keqpërdorimet ashtu si ka ngjarë me shumicën e projekteve në vitet e pas luftës.

Kjo fazë kaloi,tek tani fillon faza thelbësore,puna e madhe që i pret gjakovarët për të filluar me i materializuar këto projekte,që direkt apo indirekt do të ndikojnë në punësim si dhe rritjen ekonomike. I tërë ky proces do të jetë i realizueshëm nëse është në përputhje me dokumentet hapësinore ekzistuese , të reviduara apo të reja,duke ia përshtatur kërkesave të reja në përputhje me direktivat,rregullat dhe normat e standardet e Planifikimit Hapësinorë dhe Urban.

Në mungesë të dokumenteve REALISTE të planifikimit hapësinor dhe urban ( PZhK. PZhU dhe PRrU),shumë investime janë humbur e shumë të tjera kanë dështuar,nga puna jo serioze e organeve përgjegjëse në tërë Kosovën. Nuk mjaftojnë vetëm “dëshirat”,e në disa raste edhe projekte ekzekutive pa koncepte realiste zhvillimore komunale,e ma gjerë në nivelin e Kosovës dhe regjionit. Sektori i prodhimit,si esencial në zhvillimin e Gjakovës,duhet përkrahur edhe me mjete tjera stimuluese si janë kredit e buta me kushte të volitshme apo subvencione tjera, e jo të lihet vetëm në iniciativa private.

Punimi dhe aprovimi i disa dokumenteve të planifikimit hapësinor dhe urban në komunën e Gjakovës në vitin 2007,ka qenë jo serioz dhe ka pasur efekte negative te faktori ndërkombëtar e posaçërisht te donatorët kryesor. Është punuar në mënyrë stihike për të plotësuar vetëm kërkesat e një grupi të caktuar të njerëzve,pa pjesëmarrjen në vendimmarrje të atyre për të cilët punohen këto dokumente,për atë kanë mbetur ne sirtarët e komunës,nuk janë zbatuar. Trajtimi i hapësirës  urbane në Komunën  e Gjakovës në vitet e fundit ka qenë skandaloze,pasi në emër të “forcës” kanë vepruar shumë “patriot”.Askush nuk do të jep donacione për të korrigjuar gabimet e qëllimshme hapësinore dhe urbane të jona.

Një sfidë e madhe është edhe shpallja e Gjakovës dhe Mitrovicës si Zona     të Lira Ekonomike nga ana e Qeveris së Kosovës. Natyrisht për ketë është punuar intensivisht në vitet e fundit,nuk është kjo dhuratë nga zoti si dëshiron dikush ta thekson,kjo është e bazuar në shpirtin progresiv që e karakterizon Gjakovën me shekuj,ku moto kryesore ka qenë dhe është PUNA dhe vetëm puna,për të pasur mirëqenie dhe progres individual dhe shoqëror të Komunës dhe Shtetit të Kosovës.

Se sa është i rëndësishëm ky veprim i Qeverisë është e tepërt për të shpjeguar,është kjo një dritë që shihet në fund të tunelit në Gjakovë. Lehtësitë e mëdha që Komuna i ka me shfrytëzimin e infrastrukturës ekzistuese industriale,e ngërthyer me kapacitetet e vjetra prodhuese,me fuqinë punëtore të edukuar me dekada dhe me traditë industriale,janë garanci për funksionimin e kapaciteteve të reja dhe joshjen e investitorëve të huaj për eksportimin e prodhimeve tona,e çka është ma kryesore me rritjen e punësimit në ekonomin konkurrente të tregut botëror. Natyrisht duke respektuar të gjitha rregullat (ligjet) vendore dhe ndërkombëtare,me një përgjegjësi individuale dhe kolektive,në tërësi sipas normave dhe standardeve ndërkombëtare të Planifikimit Hapësinor dhe Urban. Tek tani kërkohet një angazhim maksimal i tërë faktorëve relevant të kyçur në ketë proces e posaçërisht të stafit menaxhues profesional që do të udhëheq procesin e ri-ndërtimit të Gjakovës.

Pas zgjedhjeve lokale të vitit 2013, po vërehet një fryme e re demokratike e pa ditur në Kosovë,ku për të gjitha problemet madhore të cilat i shqetësojnë qytetarët e Gjakovës organizohen takime dhe “debate publike”,për tu dëgjuar edhe zëri i qytetarëve ose të banorëve të zonave të caktuara të qytetit. Natyrisht se ekziston një skepticizëm real,por uroj që se shpejti të tejkalohet atëherë kur dëgjohet zëri i qytetarit. Vetëm atëherë kur do të krijohet bindja-ndjenja së jemi pjesëmarrës dhe kontribuues direkt për zhvillimin dhe planifikimin e hapësirës ku jetojmë dhe veprojmë,do të kemi rezultate pozitive.

Me siguri do të ketë edhe kërkesa tjera për reparte prodhimi,lokacionet e reja duhet përcaktuar me disiplinë në përputhje me dokumentet hapësinore ekzistuese komunale,me revidimin ose punimin e ri të tyre, në tërësi sipas Ligjit të ri të Planifikimit Hapësinor,në frymën e ekonomisë globale të tregut,duke i respektuar dhe mbrojtur interesat e komunitetit,posaçërisht në aspektin e mbrojtjes së mjedisit dhe direktivave mjedisore ndërkombëtare.

Do të ishte ky një kontribut për të mos përsëritur gabimet e të së kaluarës. Vetëm puna e përkushtuar profesionale dhe menaxhimi adekuat i pavarur,e i pasuruar me dituri të reja do ta shpie Gjakovën dhe Kosovën përpara.

Prishtinë,   arch.Ylber Vokshi-Ylli- ylberv1@yahoo.com

*Ne Foto: Pamje nga Gjakova

By: C M Paul, mattersindia.com reporter/

Guwahati: In a path breaking study, a Mother Teresa scholar has taken on avowed and lifelong critics and friends (read custodians) of the global charity icon in an article published on March 23 in a leading national newspaper in India.

Writing an op-ed piece in The ‘Hindustan Times’ entitled ‘How do you study a problem like Mother Teresa?’, author of two books ‘Mother Teresa: Saint or Celebrity?’, and ‘Encounters with Civilisations: From Alexander the Great to Mother Teresa’, Dr Gëzim Alpion of Birmingham University, UK, has taken on the Nobel Laureate’s contemporariessuch as the celebrity iconoclast Christopher Hitchens, arch feminist Germaine Greer, and self-proclaimed atheist Richard Dawkins.

Besides pointing out the issues in numerous major lectures on Mother Teresa presented over a decade at internationally renowned universities in the UK, Australia, India, the US, Canada, Finland and Italy, Professor Alpion had initially taken issue with Hitchens and Greer in 2007 in his book ‘Mother Teresa Saint or Celebrity?’

Though Mother Teresa is the most written about woman in modern times that so many well-known universities, including Oxford, conferred upon honorary degrees, she is finding it rather difficult to become a serious topic of academic inquiry, says Albanian-born Alpion, who is considered ‘the most authoritative English-language author’ on Mother Teresa.

“Compiling a complete bibliography of the ever-expanding literature on Mother Teresa is a daunting task even for her avid title-spotters,” contends Mother Teresa’s countryman Alpion, citing several reasons why academia still gives this most public of missionaries the cold shoulder.

Speaking to mattersindia.com on March 24, Alpion insists, “Mother Teresa has some staunch critics in academia who, it appears, barely comprehend her or even try to.”

Citing an example he says: “Germaine Greer’s superficial understanding of the sister, for instance, is seen in her 1990 ‘religious imperialist’ sweeping statement. Mother Teresa’s preference for an indult of secularization (turning from a vowed nun into a laywoman) in 1948 indicates clearly the extent to which this ‘obedient’ nun was prepared to challenge a patriarchal institution like the Catholic Church if her persistent request to leave the Loreto order was not approved.”

Alpion quickly adds, Richard Dawkins’ contribution to Mother Teresa scholarship consists almost entirely of name-calling, as is apparent from his 2006 outburst against ‘the sanctimoniously hypocritical’ woman ‘with cock-eyed judgement.’

However, Alpion does not hesitate to state the main reason why, to this day, Mother Teresa continues to be ignored or treated largely in a biased way. In his words, this is “because of the jaundiced view that the late Christopher Hitchens took of her work. This is not to say that Hitchens did not raise some serious issues about Mother Teresa; after all, he will always be an important footnote in Mother Teresa scholarship. All the same, as I have mentioned in ‘Mother Teresa: Saint or Celebrity?’ his abrasive style of writing is a poor substitute for the absence of balanced research.”

Explaining further Alpion says: “Hitchens coveted notoriety as an uncompromisingly belligerent journalist at the expense of a religious pacifist he arbitrarily put at the top of his list of celebrity crooks. That the target of Hitchens’ vitriol herself turned out to have suffered from serious doubts about God makes the relentless lynching that he and fellow fundamentalist atheists like Dawkins subjected her to in life and death even more of a sorry affair.”

In a scathing appraisal of the non-academic stance of Mother Teresa archives’ custodians today, Alpion says: “A huge burden of responsibility for the ad hoc, sensationally hostile and predominantly hagiographic nature characterizing Mother Teresa scholarship lies with the keepers of her private writings who are inclined to grant access to her archive mainly to researchers prone to praise her unconditionally.”

Alpion further asserts: “Mother Teresa is a conundrum that will not be solved at once. And in this challenging intellectual exercise no specific field of knowledge, theology included, should be given a privileged status, let alone be seen as the only discipline capable of unravelling the truth about the introverted woman behind this public nun.”

Referring to his recent study on Mother Teresa’s charism/a, published in the ‘International Journal of Public Theology’ in February 2014, Alpion contends that “the publication of some of Mother Teresa’s private writings in recent years, has provided a wealth of information which, in addition to theologians, is of interest to scholars from a number of academic disciplines such as sociology, missiology, psychology, celebrity studies, gender studies, cultural studies, postcolonial studies, and race and ethnicity studies.”

Alpion believes that “cross disciplinary cooperation will be vital to understand better why Mother Teresa became a nun in the first place, the reasons why Loreto superiors accused her of being mad, vain, evil, and also of having an inappropriate relationship with one of her spiritual directors, and more importantly perhaps, what kept her going in spite of the fact that, different from medieval and modern canonized mystics like John of the Cross, Teresa of Ávila and Thérèse of Lisieux, she apparently was never cured of her spiritual aridity.”

On a positive note, Alpion concludes saying: “Academia will enable us to understand better how, with her faith in action, a charismatic religious visionary like Mother Teresa paved the way for public religion today.”